Reklama

Wielcy kapłani

Patronem cyklu Wielcy Kapłani jest

Niedoceniany mistrz Wincenty

Żył w epoce wielkich przemian politycznych i cywilizacyjnych. Ze względu na swoje dzieło nazywany jest „ojcem kultury polskiej”, ale błogosławionym został zupełnie z innej przyczyny.

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Mistrz Wincenty, nazwany później, nie do końca wiadomo dlaczego, przez Jana Długosza Kadłubkiem, urodził się w połowie XII wieku w Polsce, w której pogłębiały się i utrwalały podziały dzielnicowe. Na chrzcie otrzymał imię Wincenty i wszystko wskazuje na to, że był pierwszym znanym historii Polakiem o tym imieniu.

Pierwszy polski magister

Rodzice przeznaczyli go do stanu kapłańskiego, a poziom jego wykształcenia teologicznego, filologicznego i prawniczego sugeruje, że po ukończeniu szkoły katedralnej w Krakowie kontynuował nauki na niedawno powstałych uniwersytetach w Paryżu i Bolonii. Wymagało to znacznych środków finansowych – równowartości nawet kilku wsi. Na takie wykształcenie mógł sobie więc pozwolić tylko człowiek wysokiego rodu.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Po ukończeniu studiów wrócił do Polski jako prawdopodobnie pierwszy Polak z tytułem magistra, czyli mistrza. Tak był w każdym razie od tej pory nazywany w kancelarii księcia krakowskiego Kazimierza Sprawiedliwego, z którym był mocno związany. To na jego polecenie, choć z ogromnym wahaniem, zdecydował się napisać Kronikę polską – swoją wersję dziejów Polski. „Mnie bowiem ani taka namiętność pisania nie pobudza, ani taka żądza sławy nie podnieca, ani gwałtowna chęć zysku nie zapala (...). Jednakże niesłuszne jest uchylanie się od wykonania słusznego polecenia” – zanaczył w prologu.

Wanda, która pokonała Niemca

Pierwsza historia Polski napisana przez Polaka ma niezwykle oryginalną formę. Trzy pierwsze księgi są zapisem uczonej rozmowy, którą prowadzą ze sobą arcybiskup gnieźnieński Jan oraz biskup krakowski Mateusz. Tematem dysputy są najdawniejsze dzieje Polski, przedstawione na tle przykładów z historii powszechnej i komentowane na bieżąco pod względem prawa i moralności. Nie brak tutaj barwnych opisów zwycięskich bojów naszych przodków z wojskami Aleksandra Macedońskiego i Juliusza Cezara. Kadłubek korzystał także obficie z prastarych polskich, a szczególnie krakowskich legend, wzbogacając je po swojemu i utrwalając dla potomnych. Przeczytamy więc w Kronice o dobrym władcy Kraku, jego synach, którzy podstępem zabili podwawelskiego smoka, i córce Wandzie – tak pięknej i mądrej władczyni, że alemańskie wojsko odstąpiło na jej widok od walki, a ich wódz popełnił samobójstwo, rzucając się na własny miecz. Nie zabrakło też złego władcy Popiela, nazywanego przez niego Pompiliuszem, i ubogiego Piasta – protoplasty książęcego rodu.

Reklama

Opisując w ten sposób legendarne początki Polski, mistrz Wincenty, zgodnie z panującym wówczas powszechnie obyczajem, pragnął wpisać nasze dzieje w historię zachodniej Europy. Wojny i zwycięstwa nad antycznymi wodzami miały nobilitować Polaków, wprowadzić ich jako równouprawnionych partnerów do świata historii i kultury grecko-rzymskiej. Ale miały też znaczenie polityczne – zaprzeczały prawu cesarstwa niemieckiego do zwierzchnictwa nad Polską.

Koszmar studentów

W ostatniej, czwartej księdze miejsce dialogu zajmuje autorska relacja z wydarzeń, których Kadłubek w dużej części był naocznym świadkiem. Przede wszystkim z okresu panowania w Krakowie księcia Kazimierza Sprawiedliwego, którego uważał za władcę doskonałego, i jego syna Leszka Białego. Mistrz Wincenty, który jako pierwszy nazwał Polskę Rzeczpospolitą, opisuje ją jako rządzoną prawem stanowionym przez władców wybranych przez społeczeństwo, a nie tyranów, ojczyznę bronioną męstwem obywateli, dla których jest najwyższym dobrem. Kolejne pokolenia w książce Kadłubka znajdowały pretekst do pokazania znaczenia Polski i Polaków oraz okazję do unaocznienia zalet i wad społeczeństwa, które samo decydowało o obsadzaniu tronu. W tym znaczeniu Kronika polska stała się swoistą opowieścią „ku pokrzepieniu serc”.

Napisana została niezwykle wykwintną i piękną łaciną. Pełno w niej nawiązań do antyku, popisów erudycyjnych, neologizmów, cytatów i gier słownych. Nic więc dziwnego, że przez wieki stanowiła podręcznik retoryki w Akademii Krakowskiej i innych szkołach, a przy tym koszmar dla studentów, którzy nie byli w stanie zrozumieć misternych łacińskich porównań i aluzji. Była także przez kilka wieków podstawowym podręcznikiem historii dla Polaków, kształtując ich świadomość historyczną i narodową. Dopiero w XIX wieku zanegowano autorytet Kadłubka jako rzetelnego historyka i zaczęto traktować jego dzieło z lekceważeniem. Być może dlatego, że do 1974 r. zabrakło pełnego, erudycyjnego tłumaczenia Kroniki na język polski. Doceniono wówczas jej ogromne zalety literackie i uznano za jeden z fundamentalnych pomników literatury polskiej, do którego nawiązywali najwybitniejsi polscy pisarze i poeci.

Reklama

Błogosławiony biskup

Mistrz Wincenty musiał przerwać pracę nad Kroniką w 1208 r., kiedy został wyświęcony na biskupa krakowskiego – pierwszego w polskiej historii wybranego nie przez panującego księcia, lecz przez kanoników katedralnych. Stał się w ten sposób jednym z największych polskich panów: posiadał rozległe dobra i odpowiedni do tego dwór z własnymi urzędnikami świeckimi – komornikiem, sędzią, koniuszym, wojskim, nie licząc rycerzy i giermków. Zajmował w Kościele polskim pierwsze miejsce po arcybiskupie gnieźnieńskim, od którego był właściwie niezależny.

Wszystko to bez żalu porzucił w 1218 r. Tradycja mówi, że kilka lat wcześniej podczas nabożeństwa piorun uderzył w katedrę krakowską, stopił w skarbcu wszystkie kosztowności, spalił szaty. Biskup Wincenty przyjął to jako znak. Po 10 latach zarządzania diecezją krakowską pozostawił swój majątek rodowy, bogactwo oraz splendor urzędu biskupiego i pieszo, boso, jako pokutnik, udał się do klasztoru cystersów w Jędrzejowie, gdzie prowadził surowe życie zwykłego mnicha. Zmarł w 1223 r. w opinii świętości.

Wkrótce rozwinął się jego kult. Księgi klasztorne wymieniały ponad 150 cudownych przypadków, które miały zdarzyć się przy grobie biskupa Wincentego. W 1764 r. został beatyfikowany. Wielkim propagatorem jego kultu w XX wieku był jędrzejowski proboszcz ks. Stanisław Marchewka – rodzony brat Antoniego Marchewki, redaktora naczelnego Niedzieli.

Prymas Tysiąclecia kard. Stefan Wyszyński w 200. rocznicę beatyfikacji bł. Wincentego, powiedział: „Autor Kroniki polskiej stawia sobie jako cel uczyć cnoty, zwłaszcza miłości Ojczyzny, miłości własnego kraju, dziejów ojczystych, zachęcać do czynów rycerskich, do czynów wzniosłych. (...) Czegoś równie gorącego i żarliwego nie znajdziemy w piśmiennictwie polskim, bodajże dopiero w Kazaniach sejmowych Piotra Skargi. Jest to księga ciekawa, niezwykła, bo jest pełna jakiegoś głębokiego szacunku dla dziejów narodu”.

Cykl powstał dzięki LINK4 Polskiej Firmie Ubezpieczeniowej

Archiwum TK Niedziela

2022-09-06 12:22

Ocena: +12 -1

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Menedżer w sutannie

Niedziela Ogólnopolska 43/2022, str. 20-21

[ TEMATY ]

Wielcy Kapłani

pl.wikipedia.org

Ksiądz Piotr Wawrzyniak

Ksiądz Piotr Wawrzyniak

Jako nastolatek chciał walczyć z zaborcami o niepodległość ojczyzny. Jako ksiądz budował nowoczesne społeczeństwo obywatelskie. O kim mowa?

Lista funkcji pełnionych społecznie przez ks. Piotra Wawrzyniaka może wzbudzić podziw: prezes Towarzystwa Przemysłowego św. Wojciecha w Śremie, dyrektor Banku Ludowego w Śremie, patron Związku Towarzystw Przemysłowych oraz Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych, prezes Związku Kapłanów „Unitas”, a także Związku Fabrykantów na Rzeszę Niemiecką i wiele, wiele innych... W XIX wieku okrzyknięto go „niekoronowanym królem Polski”. W dzisiejszych czasach ten zaangażowany tak bardzo, jak to tylko możliwe, w przyziemne sprawy gospodarcze i finansowe ksiądz, menedżer, poseł, prezes, bankier w jednej osobie nie miałby łatwo. Żeby lepiej zrozumieć życie i działalność ks. Wawrzyniaka, trzeba odnieść się do czasów, w których żył.

CZYTAJ DALEJ

Tak, proszę, Jezu Chryste, obmyj mnie

[ TEMATY ]

homilia

rozważania

Pio Si/pl.fotolia.com

Rozważania do Ewangelii J 13, 1-15.

Wielki Czwartek, 28 marca

CZYTAJ DALEJ

Rozważania na Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego: szatan połknął haczyk

2024-03-28 23:26

[ TEMATY ]

rozważania

ks. Marek Studenski

Materiał prasowy

Jak wygląda walka dobra ze złem na zupełnie innym, nieuchwytnym poziomie? Jak to możliwe, że szatan, będący ucieleśnieniem zła, może zostać oszukany i pokonany przez dobro?

Zagłębimy się w niezwykłą historię i symbolikę Hortus deliciarum (grodu rozkoszy) Herrady z Landsbergu (ok. 1180). Ten odcinek to nie tylko opowieść o starciu duchowych sił, ale także głębokie przemyślenia na temat tego, jak każdy z nas może stawić czoła pokusom i trudnościom, wykorzystując mądrość przekazywaną przez wieki.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję