Życie konsekrowane

Kongregacja ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego jest jedną z sześciu watykańskich dykasterii, którą odwiedzą wszyscy polscy biskupi. Zajmuje się ona relacjami Stolicy Apostolskiej z różnego typu wspólnotami życia konsekrowanego w Kościele.

Relatorem jednej z trzech grup polskich biskupów odwiedzających tę dykasterię będzie abp Henryk Hoser SAC. Zauważa on, że obecnie „życie konsekrowane cierpi z powodu braku kandydatów”. - To jest bardzo złożony problem: najpierw demograficzny bo drastycznie spada liczba młodych ludzi, co jest również problemem wyższych uczelni a nie tylko instytutów zakonnych. Z drugiej strony – środowisko nie zawsze promuje czy ułatwia odczytanie drogi powołania, zwłaszcza dziewcząt. Dziś jest większy problem z brakiem powołań do żeńskich zgromadzeń czy zakonów niż do męskich i to też wymaga refleksji i zidentyfikowania przyczyn – ocenia relator. Spodziewa się, że Kongregacja na pewno będzie pytać biskupów o statystyki i o problemy uwarunkowane sytuacją kraju. Według najnowszych statystyk za rok 2013 w Polsce jest 18 tys. 737 sióstr zakonnych (profesek – czyli zakonnic po ślubach) oraz łącznie 509 nowicjuszek i postulantek, które dopiero przygotowują się do życia zakonnego. Ponadto 2149 polskich sióstr pracuje poza granicami kraju: w tym 587 na misjach a 397 posługuje Kościołowi na Wschodzie. Średni wiek polskiej zakonnicy żyjącej w klauzurze wynosi nieco ponad 52 lata.

Natomiast w 60 zakonach męskich posługuje 7611 zakonników, w tym 6416 kapłanów i 1195 braci zakonnych. Na pierwszym etapie przygotowań do życia zakonnego – w nowicjatach i postulatach – przebywa obecnie 300 młodych mężczyzn. Natomiast 1286 kształci się już w seminariach zakonnych. Ponadto poza granicami kraju duszpasterzuje 3476 polskich zakonników.

W Polsce zakonnicy prowadzą 698 parafii, z reguły miejskich w których pracuje 3384 księży zakonnych, ponadto pod opieką zakonów męskich znajduje się 149 sanktuariów. Zakonnicy zajmują się także działalnością rekolekcyjną, prowadzą m.in. 143 domy rekolekcyjne. Ponadto 1292 zakonników jest katechetami. Dla porównania, podczas przedniej wizyty ad limina Apostolorum w Polsce było 20 tys. 965 sióstr zakonnych (a 1054 kobiet przygotowywało się do życia zakonnego), 6325 księży i 1522 braci zakonnych. Ponadto 1081 osób należało do instytutów świeckich. O ile liczba sióstr zakonnych zmalała na przestrzeni tych lat, to liczba księży zakonnych utrzymuje się na stałym poziomie, choć maleje liczba braci zakonnych.

Dialog ekumeniczny i międzyreligijny

Jakie osiągnięcia i problemy z dziedziny dialogu ekumenicznego i międzyreligijnego mogą biskupi przestawić papieżowi Franciszkowi i jego współpracownikom podczas wizyty ad limina Apostolorum? Najbardziej spektakularną inicjatywą ekumeniczną w Polsce jest obchodzony w dniach 18-25 stycznia doroczny Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan. Wierni różnych Kościołów gromadzą się na Mszach św., nabożeństwach słowa Bożego lub nieszporach w świątyniach różnych wyznań, aby razem prosić Boga o przywrócenie pełnej jedności Kościoła.

- Chyba nikt na świecie nie traktuje równie poważnie tego Tygodnia jak Polska - uważa abp Alfons Nossol, przez ponad 20 lat przewodniczący najpierw Komisji, a potem Rady ds. Ekumenizmu Konferencji Episkopatu Polski.

Polską specyfiką Tygodnia jest gościnna wymiana kaznodziejów, dlatego na Mszach św. w kościołach katolickich kazania głoszą duchowni z innych Kościołów chrześcijańskich.

Dialog ekumeniczny ma także swój wymiar praktyczny. Od kilku lat Kościoły prowadzą wspólnie działalność charytatywną - np. w zainicjowane przez Caritas Polska Wigilijne Dzieło Pomocy Dzieciom włączyła się luterańska i reformowana Diakonia oraz prawosławna Eleos. Za tę ekumeniczną posługę charytatywną chwalił polskich chrześcijan Benedykt XVI na spotkaniu w luterańskim kościele Świętej Trójcy w Warszawie w 2006 r., a podczas wizyty ad limina w 2008 r. zachęcał polskich biskupów do jej rozwijania.

Ekumeniczny charakter mają też odbywające się co kilka lat Zjazdy Gnieźnieńskie. Kościoły zaczęły też wspólnie zabierać głos w ważnych sprawach społecznych. Po ekumenicznym apelu o ochronę stworzenia z 2013 r., przygotowywana jest obecnie wspólna deklaracja nt. świętowania niedzieli. Ekumeniczna współpraca przekracza granice: Kościół rzymskokatolicki w Polsce podjął dialog z Rosyjskim Kościołem Prawosławnym w sprawie pojednania między narodem polskim i rosyjskim.

Również zawarcie małżeństwa przez osoby różnych wyznań nie nastręcza dziś większych problemów. Przy ślubie najczęściej asystują i związek błogosławią duchowni obu Kościołów.

Gdy chodzi o dialog międzyreligijny, to w praktyce ogranicza się on do stosunków katolicko-judaistycznych i katolicko-islamskich. Zajmuje się nimi Rada KEP ds. Dialogu Religijnego, w ramach której istnieją komitety ds. dialogu z judaizmem i innymi religiami niechrześcijańskimi.

Dialog z wyznawcami judaizmu, a zwłaszcza jego charakter teologiczny, jest ewenementem na skalę europejską. Został on podjęty nie tylko ze względu na wielowiekową tradycję obecności Żydów na ziemiach polskich, ale głównie z powodu pokrewieństwa jakie łączy chrześcijaństwo z judaizmem.

W dialogu pozateologicznym ważną rolę odgrywa powstała w 1991 r. Polska Rada Chrześcijan i Żydów. Zadaniem Rady jest wzajemne poznawanie się wyznawców obu religii, które ma doprowadzić do przezwyciężenia stereotypów i do tolerancji. Co roku przyznaje ona tytuł Człowieka Pojednania osobom zasłużonym w katolicko-żydowskim dialogu. Z jej inicjatywy od 1992 r. żydzi i chrześcijanie zbierają się w jednym z kościołów w Warszawie, aby wspólnie obchodzić żydowskie święto Simchat Tora (Radość Tory).

Decyzją Konferencji Episkopatu Polski, od 1998 r. obchodzi się w Kościele katolickim w Polsce Dzień Judaizmu. Przypada on 17 stycznia, w przeddzień rozpoczęcia Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan, a centralne obchody odbywają się co roku w innym mieście.

Nazajutrz po zakończeniu Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan, 26 stycznia, obchodzony jest w Kościele katolickim w Polsce (od 2001 r.) Dzień Islamu. Jego centralne obchody odbywają się w Warszawie. Czytane są fragmenty Biblii i Koranu. A podczas Mszy św. w parafiach katolicy modlą się tego dnia o pokój na świecie i współdziałanie wyznawców obu religii.

Kwestie liturgiczne

Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów zajmuje się tym, co wchodzi w zakres obowiązków Stolicy Apostolskiej odnośnie do promowania i normowania liturgii, a przede wszystkim sakramentów. Krzewi działania duszpasterstwa liturgicznego odnośnie do przygotowania i celebracji Eucharystii, innych sakramentów i sakramentaliów, a także celebracji niedzieli i innych świąt roku liturgicznego oraz liturgii godzin.

Polska Komisja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów podjęła w ostatnich latach tłumaczenia nowego Mszału rzymskiego. Jest poprawione wydanie Mszału, wydane z polecenia Benedykta XVI w 2008 r. Zakończono już tłumaczenie tekstów o świętych, a przygotowywane są tłumaczenia Mszy wspólnych.

Komisja przygotowała także wiele dokumentów porządkujących liturgiczną posługę, podejmowaną przez różne wewnątrzkościelne środowiska. Zostały one przyjęte przez Konferencję Episkopatu Polski. Są to: "Wskazania Episkopatu Polski odnośnie do nadzwyczajnego szafarza Komunii święte", " Instrukcja Episkopatu Polski w sprawie stałego lektoratu i akolitatu" oraz "Dyrektorium duszpasterstwa służby liturgicznej".

Jeden z członków Komisji a jej były przewodniczący, bp Stefan Cichy chciałby w Rzymie zwrócić uwagę m.in. na możliwość udzielania sakramentu chorych dzieciom poniżej 7 roku życia, ponieważ zgodnie z normami prawa i przepisami liturgicznymi sakramentu chorych można udzielać dzieciom od wieku "używania rozumu". Istnieją jednak powody, dla których należałoby umożliwić przyjęcie tego sakramentu również w wypadku niemowląt.

Kongregacja ds. Biskupów

Kongregację ds. Biskupów odwiedzą wszyscy uczestnicy wizyty ad limina. Ta dykasteria ich najlepiej zna, bo właśnie ona rekomenduje papieżowi kandydatów na nowych biskupów oraz interweniuje w przypadku problemów w ich posłudze.

Relatorem jednej z grup polskich biskupów będzie metropolita białostocki abp Edward Ozorowski. Pytany przez KAI, jakie zmiany zaszły, od poprzedniej wizyty ad limina w pełnieniu posługi biskupa w Polsce stwierdził, że obecnie, „w okresie poszerzonej wolności, ranga biskupów wzrosła, a nie zmalała”. „Oni są głównie celem ataków postmodernistów. Mimo to, odważnie zabierają głos w sprawach wiary, moralności i stosunków społecznych w Polsce i świecie” – uważa abp Ozorowski, dodając, że „Pan Bóg sprawia, iż mimo nowych trudności, świątynie w Polsce są pełne i wydłużają się kolejki przed konfesjonałami”.

Dla wszystkich biskupów, w tym także polskich, ważnym punktem odniesienia w ich posłudze jest posynodalna adhortacja apostolska „Pastores gregis” o biskupie słudze Ewangelii Jezusa Chrystusa dla nadziei świata, ogłoszona w 2003 r. przez Jana Pawła II. Według adhortacji, biskupi „żyjąc jak ludzie nadziei i odzwierciedlając we własnej posłudze eklezjologię komunii i posłannictwa”, mają być „prawdziwie świadkami nadziei dla swych owczarni”.

W adhortacji czytamy również, że biskup ma być «mostem» otwartym dla każdego człowieka. Ma być „obrońcą praw człowieka, stworzonego na obraz i podobieństwo Boże. Głosi on naukę moralną Kościoła w obronie prawa do życia od poczęcia do naturalnej śmierci; głosi też społeczną naukę Kościoła, opartą na Ewangelii, i bierze sobie do serca obronę słabych, czyni się głosem tych, którzy nie mają głosu, by przywrócić im prawa”. W polskich realiach, tylko w minionym roku polscy biskupi podjęli kluczowe kwestie cywilizacyjne nt. bioetyki i gender, zdecydowanie wykraczające poza krąg zadeklarowanych katolików. W kwietniu ogłoszono dokument Episkopatu "O wyzwaniach bioetycznych, przed którymi stoi współczesny człowiek". W końcu grudnia Episkopat ogłosił List zawierający przestrogę przed ideologią gender, która "od wielu miesięcy wprowadzana jest w różne struktury życia społecznego".

W październiku ub.r. Episkopat przyjął aneksy precyzujące procedury reagowania wobec przypadków pedofilii wśród duchownych. Będą one obowiązywały wraz ze specjalnymi Wytycznymi w tej sprawie. Zatwierdzono też odrębny dokument o zasadach prewencji wobec przypadków pedofilii, jakie mogą się zdarzyć w Kościele. W dokumencie tym biskupi przeprosili za tych duchownych, którzy skrzywdzili dzieci.

Kluczowym punktem wizyty polskich biskupów w Rzymie będzie niewątpliwie spotkanie z papieżem Franciszkiem. Zdaniem rzecznika Stolicy Apostolskiej, ks. Federico Lombardiego, Franciszek pomoże polskim biskupom oraz Kościołowi w Polsce na nowo rozpocząć z entuzjazmem przepowiadanie Ewangelii. Nie tylko Biskup Rzymu, ale wszyscy arcybiskupi i biskupi mają to samo zadanie – podkreślał papież Franciszek w uroczystość apostołów św. Piotra i Pawła: „spalać się dla Ewangelii, stawać się wszystkim dla wszystkich. Zadanie, by nie szczędzić sił, wychodzić z własnych ograniczeń w służbie ludu Bożego". - Gdy biskup, ksiądz podąża drogą próżności, wybiera ducha karierowiczostwa wyrządza dużo zła Kościołowi, ośmiesza się, przechwala, lubi się pokazywać, jaki jest wpływowy, a lud takiego nie kocha i to jest znak. Ale on sam też źle kończy – mówił podczas jednej z Mszy w Domu św. Marty papież Franciszek. Według niego biskupem może zostać jedynie „pasterz bliski ludu, miły, cierpliwy i miłosierny, kochający ubóstwo, który nie ma mentalności księcia”.