Powstanie i rozwój Kowar są związane z wydobyciem rud żelaza oraz kowalstwem. historia miejscowości sięga XII w.; prawa miejskie nadano jej w r. 1513. W XVI w. Kowary były jednym z najważniejszych (obok Świdnicy i Wrocławia) ośrodkiem przemysłu żelaznego na Dolnym Śląsku.
Protestanci kontra katolicy
Mówi się, że kościół parafialny jest najstarszym zabytkiem miasta. Trudno ustalić, kiedy stanął tu pierwszy obiekt sakralny. Według legendy, kaplicę, która otrzymała wezwanie św. Wawrzyńca, miał tu wznieść w 1225 r. mistrz górniczy Laurentius Angelus z towarzyszami. Sto lat później rozbudowano ją. Tak powstał kościół.
W 1549 świątynię przejęli protestanci, którzy dobudowali do niej nawy boczne i wstawili balkony. Wystawili także ołtarz główny (ten renesansowy zabytek znajduje się obecnie obok zakrystii). Wnętrze kościoła spłonęło niemal całkowicie w 1633 r. i w 1634 r. Dwadzieścia lat później, po wojnie trzydziestoletniej, świątynia przeszła w ręce katolików. W tym czasie katolicyzm wyznawało w Kowarach tylko czterech mieszkańców, w tym właściciel miejscowości. Nabożeństwa dla nich odprawiali, sprowadzeni z pobliskiego Jawora, dwaj franciszkanie. Życie religijne w na nowo utworzonej gminie katolickiej rozwijało się powoli. Przy plebanii utworzono szkółkę parafialną, gdzie uczono młodzież arytmetyki, pisania i śpiewu.
Pomóż w rozwoju naszego portalu
Artysta z Krzeszowa
Wnętrze kościoła parafialnego nadal ulegało zmianom: katolicy usunęli, charakterystyczne dla kościołów protestanckich, balkony i wznieśli chór organowy. W tym okresie wstawiono też nowe tabernakulum (obecnie znajduje się w kaplicy św. Anny). Wieża otrzymała nowy blaszany hełm (zrekonstruowany w następnych wiekach, po zerwaniu go przez burzę). Prospekt organowy z lat 1719 i 1721 jest dopełnieniem wystroju. Zajmują one całą wysokość i szerokość empory muzycznej.
Ołtarz, mieszczący się obecnie w prezbiterium, pochodzi z 1749 r. Autorem rzeźb, zarówno w ołtarzu głównym, ołtarzach bocznych, jak też na ambonie, jest Antoni Dorasil z Krzeszowa (to on wykonał m.in. ambonę w kościele w Krzeszowie).
Natomiast obrazy w ołtarzach (w tym Najświętszą Maryję Pannę, Patronkę Kościoła, znajdującą się w prezbiterium) oraz sklepienie malował Jan Gotfryd Lorentz.
Reklama
Madonna na potworze
Obecna architektura kościoła jest wynikiem przebudowy w różnych wiekach. Świadczą o tym szwy murów, różnego rodzaju materiały budowlane, zmienne detale.
Także wystrój wnętrza pochodzi z różnych wieków. Ze średniowiecza zachowały się malowidła w kaplicy przyziemia, wmurowana w południowo-wschodnim narożniku świątyni, głowa mężczyzny (podobnych, tajemniczych rzeźb, jest na Śląsku wiele) oraz rzeźba Marii, umieszczona na jednej ze ścian wieży. Zwie się ją „Madonną na potworze”, gdyż Matka Boża stoi na monstrualnej głowie.
Wnętrze kościoła jest bogato pokryte malowidłami (niektórzy badacze datują je na okres: od 1380 r. do połowy XV w., inni - na wiek XV).
Na ścianie północnej znajdują się postacie Boga Ojca, Jezusa Chrystusa i Matki Bożej. Wśród licznych aniołów i świętych rozróżnić można między innymi św. Jadwigę, św. Wawrzyńca, św. Piotra, czy św. Dorotę. W nawie głównej, w samym jej centrum, króluje Immaculata, czyli Niepokalana, w białych szatach i fantazyjnie upiętym błękitnym płaszczu. Nad Nią aniołki podtrzymują napis w języku łacińskim: „Któż może uczynić czystym to, co zostało poczęte z nieczystego nasienia! Wszak Ty jesteś tym jednym”. Nad prezbiterium - Duch Święty, z drugiej strony nawy - Trójca Święta i scena pokłonu trzech króli.
W nawie północnej: apokaliptyczna wizja końca świata, symbolizująca niezniszczalność Kościoła. W centrum: góra, oblana wodami, na której spoczywa Kościół. Wokół szalejąca burza. W tej samej nawie namalowano przekazanie kluczy św. Piotrowi.
W centrum nawy południowej znajdują się natomiast alegorie. Uosobieniem Wiary jest kobieta z krzyżem i modelem kościoła w jednej ręce, a z kielichem w drugiej; nadziei - niewiasta z kotwicą; miłosierdzia - kobieta tuląca dzieci do piersi.
Od wschodu znajduje się Sprawiedliwość, dalej - Arka Przymierza. Od zachodu: kompozycja Chrystusa w Emaus.
Reklama
Zabytkowe Kowary
W bezpośrednim sąsiedztwie kościoła wzniesiono barokowe kaplice, z których najcenniejszymi są: kaplica rodziny Buchwald i Butner (datowana na lata 1730-1734) oraz burmistrza Kleinerta (ok. 1734 r.).
Przed świątynią, na pl. Franciszkańskim, znajduje się współczesna figura św. Franciszka z Asyżu.
W centrum Kowar warto zwrócić uwagę także na ratusz oraz ciąg mieszczańskich kamieniczek z XVIII w., dalej od głównych ulic - na dwa pałace. W pochodzącym z początków XIX w. (znajdującym się w dolnej części miasta) pałacu Ciszyca, mieszkał od 1824 r. Antoni Radziwiłł. Później (do roku 1927 r.) budynek należał do rodziny Czartoryskich. Drugi pałac, zwany Nowym Dworem, znajduje się na Radocinach, niedaleko fabryki dywanów. Wzniesiono go pod koniec XVI w., później wielokrotnie przebudowywano. Dzisiejszy wygląd uzyskał dzięki rodzinie von Reuss, która była właścicielem obiektu od 1913 r. Wokół pałacu znajduje się park - z licznymi okazami starych drzew.
W górnej części Kowar można zobaczyć, pochodzącą z XVIII w. świątynię - kaplicę św. Anny. Zbudowana na planie elipsy, jest zwieńczona latarnią.
Sztolnie i miniatury
W II połowie XIX w. miejscowi rzemieślnicy wyjechali do Turcji, aby uczyć się ręcznego tkania dywanów. Po powrocie do Kowar, założyli fabrykę, z którą wielu osobom także dziś kojarzą się opisywana miejscowość. Kowary to także miejsce uzdrowiskowe. Kuracjusze korzystają z m.in. z naturalnego podziemnego inhalatorium. Wśród budowli sanatoryjnych zwracają uwagę dwa malowniczo ulokowane obiekty, wzniesione na początku XX w.: „Bukowiec” i „Wysoka Łąka”.
Turyści chętnie odwiedzają Podziemną Trasę Turystyczną (Sztolnie Kowary), gdzie - podczas zwiedzania - można się dowiedzieć, na czym polegała dawniej praca górników, poznać związane z kopalnią legendy, obejrzeć zbiory minerałów i szlachetnych kamieni.
Kolejną atrakcją jest „Park Miniatur Zabytków Dolnego Śląska” (w dolnej części miasta). Na terenie, należącym kiedyś do fabryki dywanów, stoją klasztory, pałace i inne obiekty w skali 1: 25, zbudowane na wzór zabytków Dolnego Śląska. Są tu między innymi: kościółek Wang z Karpacza, pałace z Łomnicy i Mysłakowic, starówka jeleniogórska.
Podczas pisania artykuły korzystałam z książki Wojciecha Kapałczyńskiego: „Kowary”, Ossolineum 1993; stron internetowych:
