Reklama

Książki

Przywracanie pamięci

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

W 1942 r. Niemcy za pomoc Żydom spalili żywcem ponad trzydziestu mieszkańców Ciepielowa pod Radomiem, m.in. rodzinę Kowalskich – rodziców i pięcioro dzieci. Takich pomagających Żydom wsi i takich ofiar było wiele. To o nich opowiada nowa książka Grzegorza Górnego i Janusza Rosikonia pt. „Sprawiedliwi. Jak Polacy ratowali Żydów przed Zagładą”.

Baruch Lewertow był przed II wojną producentem futer w Warszawie. Miał żonę Szarcę i dwóch synów – Israela i Benjamina. Podczas okupacji rodzinę zamknięto w getcie. Gdy Niemcy rozpoczęli jego likwidację, Baruch Lewertow, aby ratować żonę i dzieci, najpierw przerzucił na aryjską stronę Benjamina, który przez miesiąc ukrywał się u znajomego Polaka w Warszawie. Potem chłopiec z matką przetransportowani zostali do Zawichostu, gdzie znaleźli schronienie u kierownika sklepu.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

Ojciec ze starszym synem Israelem po ucieczce z getta ukrywali się u Polaków w Warszawie. Niestety, wpadli w ręce Niemców i dostali się do obozu Bergen-Belsen. Tam Niemcy ich rozdzielili. Osobno dostali się do Auschwitz. Ojca tam zamordowano, synowi udało się przeżyć. Po latach udało mu się odszukać matkę i brata. Okazało się, że oboje przeżyli wojnę w Zawichoście, ukrywani przez Polaka. Gdy jego matka dowiedziała się o śmierci męża, wyszła za mąż za swojego wybawiciela, którego pokochała. Benjamin przyjął nazwisko ojczyma i zmienił imię. Nazywał się odtąd Bronisław Geremek.

Gdzieś zniknęli Niemcy

Takich opowieści w książce „Sprawiedliwi...” jest sporo. Ilu Polaków ratowało Żydów podczas okupacji niemieckiej – nie wiadomo. I nigdy już najpewniej nie będzie wiadomo.

Pomysł na książkę pojawił się po tym, jak Grzegorz Górny zagłębił się w losy Polaków, którzy ratowali Żydów w czasie II wojny światowej. – Zobaczyłem, jak wiele osób było zaangażowanych w pomoc Żydom, jak wiele osób ryzykowało życiem, nie tylko swoim, ale swojej rodziny – mówi Górny. – W Polsce okupowanej przez Niemców za tę pomoc groziła kara śmierci. A za pomoc Żydom uznawano nawet podanie kubka wody.

– Kontrastowała z tym – podkreśla Grzegorz Górny – opowieść o Polakach jako współsprawcach Holocaustu. Czy, jak ich nazwał Jan Tomasz Gross, jego „ułatwiaczach” i beneficjentach Zagłady – mówi. – Przy czym takie narracje na temat Holocaustu koncentrują się na Polakach i Żydach, a gdzieś znikają Niemcy, którzy masowo eksterminowali Żydów oraz wprowadzili i egzekwowali prawo przewidujące karę śmierci za jakąkolwiek formę niesienia im pomocy. To oni nagradzali za wydanie Żydów, żerując na najniższych ludzkich instynktach.

Kłopoty z pamięcią

Reklama

Skala pomocy Polaków w ratowaniu Żydów – zaznaczają autorzy książki – wciąż jest nieznana na Zachodzie, ale także w Polsce jest różnie ze świadomością historyczną, także dotyczącą tej sprawy. – Wciąż pewne fakty trzeba przypominać – podkreśla Grzegorz Górny. – Poza tym jest to też przywracanie pamięci i oddanie hołdu ludziom, którzy tę pomoc nieśli, często nie bacząc na niebezpieczeństwo.

Jest co upowszechniać i przypominać. Nieprzypadkowo np. bohaterstwo Ireny Sendlerowej, która uratowała ok. 3 tys. żydowskich dzieci, stało się znane szerzej na świecie dopiero pod koniec jej życia.

– Trzeba było to zrobić – mówi o powstaniu książki Janusz Rosikoń, jej wydawca i autor współczesnych fotografii. – Zdawaliśmy sobie sprawę z tego, że to – mówiąc górnolotnie – praca ku chwale ojczyzny, ale też forma przypomnienia tych, którzy ryzykowali życie swoje i swojej rodziny, a szczególnie tych, którzy, pomagając Żydom, stracili życie. Wiedziałem, że talent Grzegorza pozwoli to oddać w odpowiedni sposób. Przy czym zdawaliśmy sobie sprawę z tego, że nie możemy pokazać całego tematu, wyczerpać go. Tak wielka była skala pomocy.

42 ludzi dobrej woli

Grzegorz Górny przypomina, że po to, by uratować jednego zbiega z getta, potrzebna była pomoc co najmniej 10 wtajemniczonych Polaków. Hanna Krall wspominała łańcuszek aż 42 ludzi dobrej woli, którzy zaangażowali się w ocalenie jej życia jako małej dziewczynki. Konspiracja w obronie Żydów była więc zjawiskiem znacznie szerszym niż się zwykło uważać.

Nie wszyscy ratujący Żydów uzyskali tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. – W książce nie ograniczamy się do osób mających drzewka w Yad Vashem, ale mówimy o osobach anonimowych, które nigdy nie doczekają się uhonorowania – zaznaczają autorzy książki.

Promocja „Sprawiedliwych...” odbyła się w warszawskim kościele pw. Wszystkich Świętych, który – jak przypomniał proboszcz ks. dr Piotr Waleńdzik – był świadkiem bohaterstwa Polaków pomagających swoim żydowskim sąsiadom. – Od kilku lat – mówił – istnieje idea pomnika upamiętniającego osoby ratujące Żydów i mamy nadzieję, że wkrótce stanie on niedaleko kościoła, na placu Grzybowskim w Warszawie.

* * *

Elegia miasteczek żydowskich

Me masz już, nie masz w Polsce żydowskich miasteczek,
W Hrubieszowie, Karczewie, Brodach, Falenicy
Próżno byś szukał w oknach
zapalonych świeczek
I śpiewu nasłuchiwał z drewnianej bóżnicy.

Znikły resztki ostatnie, żydowskie łachmany,
Krew piaskiem przysypano, ślady uprzątnięto
I wapnem sinym czysto wybielono ściany,
Jak po zarazie jakiejś lub na wielkie święto.

Błyszczy tu księżyc jeden, chłodny, blady, obcy,
Już za miastem na szosie, gdy noc się rozpala,
Krewni moi żydowscy, poetyczni chłopcy,
Nie odnajdą dwu złotych księżyców Chagalla.

Te księżyce nad inną już chodzą planetą,
Odfrunęły spłoszone milczeniem ponurym.
Już nie ma tych miasteczek,
gdzie szewc był poetą,
Zegarmistrz filozofem, fryzjer trubadurem.

Nie ma już tych miasteczek, gdzie biblijne pieśni
Wiatr łączył z polską piosnką
i słowiańskim żalem,
Gdzie starzy Żydzi w sadach
pod cieniem czereśni
Opłakiwali święte mury Jeruzalem.

Nie ma już tych miasteczek,
przeminęły cieniem,
I cień ten kłaść się będzie między nasze słowa,
Nim się zbliżą bratersko i złączą od nowa
Dwa narody karmione stuleci cierpieniem.

Antoni Słonimski, 1947 r.

(Wiersz jest zamieszczony w książce „Sprawiedliwi...”)

2013-12-10 13:35

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Światowy Kongres Żydów potępił wypowiedź premiera Morawieckiego

[ TEMATY ]

Żydzi

KPRM

W opublikowanym w nocy z soboty na niedzielę oświadczeniu przewodniczący Światowego Kongres Żydów (WJC) Ronald S. Lauder potępił „absurdalną i niesumienną” wypowiedź premiera Mateusza Morawieckiego, którą w Izraelu odebrano jako stwierdzenie, że wśród sprawców Holokaustu byli także Żydzi. Lauder zażądał odwołania tej wypowiedzi i przeprosin ze strony polskiego rządu.

– Polski premier wykazał odrażającą ignorancję jego niesumiennym twierdzeniem, że tzw. „żydowscy sprawcy” byli częściowo odpowiedzialni za usiłowania nazistowskich Niemiec zlikwidowania europejskich Żydów – powiedział Lauder.
CZYTAJ DALEJ

Św. Joachim i św. Anna - rodzice, dziadkowie i wychowawcy

Imiona rodziców Maryi i zarazem dziadków Jezusa są nam dobrze znane. Wynika to z faktu, że ich kult w Polsce jest dość rozpowszechniony. Zapewne powodem tego jest nasze, pełne sentymentu, podejście do kobiecej części rodu Jezusa. Kochamy mocno Najświętszą Maryję Pannę i swą miłość przelewamy również na Jej matkę - św. Annę. Dlatego liturgiczne wspomnienie św. Anny i św. Joachima cieszy się u nas tak dużymi względami. Współcześnie czcimy rodziców Maryi wspólnie, choć początkowo przeważał kult św. Anny. Przywędrował on do Polski już w XIV wieku, kiedy Stolica Apostolska ustaliła datę święta na 26 lipca. Zawsze wyjątkową czcią otaczano babcię Jezusa na Śląsku. Do dziś największej czci doznaje ona na Górze św. Anny k. Opola, gdzie znajduje się cudowna figura tej Świętej. Przedstawia ona św. Annę piastującą dwoje dzieci: Maryję i Jezusa, dlatego powszechnie jest nazywana Świętą Anną Samotrzecią - co można tłumaczyć „we troje razem”. O św. Joachimie i św. Annie nie wiemy jednak za dużo. Pismo Święte o nich nie wspomina. Trochę więcej światła na te postaci rzuca jeden z apokryfów - Protoewangelia Jakuba z końca II wieku. Z niego właśnie dowiadujemy się o imionach dziadków Jezusa. Wiemy też, że byli oni długo bezdzietni. Dopiero wytrwała modlitwa Joachima przez czterdzieści dni na pustyni wyjednała łaskę u Boga. Dar dany im w podeszłym wieku został przepowiedziany przez anioła, który określił mającą się narodzić córkę jako „radość ziemi”. Zapewne św. Joachim i św. Anna byli dobrymi rodzicami, czego bezdyskusyjnym przykładem jest Maryja. Właśnie Ona przyjęła w pokorze Boże wybranie, spełniając Jego wolę wobec siebie. Podkreślił to sługa Boży Jan Paweł II 21 czerwca 1983 r. właśnie na Górze św. Anny, kiedy powiedział, że: „Syn Boży stał się człowiekiem dlatego, że Maryja stała się Jego Matką”. W wielkiej mierze Maryja mogła stać się Matką Zbawiciela dzięki dobremu wychowaniu, które otrzymała w domu rodzinnym. Warto więc postawić pytanie: Czy my potrafimy wyciągnąć z tego właściwe wnioski dla nas samych? Trzeba nam pytać o styl wychowywania naszych pociech. Z niego wynika ich stosunek do sacrum, do świata Bożych planów wobec każdego z naszych dzieci. Św. Joachim i św. Anna na pewno mieli świadomość tego, że ich obowiązkiem jest dobre przygotowanie Maryi do wypełnienia zadań, które Bóg przed Nią postawił.
CZYTAJ DALEJ

Watykan: papież przyjął wysokiego przedstawiciela Patriarchatu Moskiewskiego

2025-07-26 17:31

PAP

Ojciec Święty przyjął dziś rano na audiencji Jego Eminencję Antoniego, metropolitę wołokołamskiego, odpowiedzialnego za stosunki zewnętrzne Patriarchatu Moskiewskiego - poinformowało Biuro Prasowe Stolicy Apostolskiej.

Było to pierwsze spotkanie wysokiego przedstawiciela Patriarchatu Moskiewskiego z Ojcem Świętym. Wcześniej uczestniczył on w uroczystościach pogrzebowych papieża Franciszka. Tradycyjnie nie opublikowano po tym spotkaniu komunikatów.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję