Reklama

Więcej znaczy rozum niż siła

Niedziela Ogólnopolska 22/2014, str. 36-37

pl.wikipedia.org

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Mało jest w Polsce instytucji, które mogą się pochwalić tak długą ciągłością trwania, jak Uniwersytet Jagielloński. Jego rolę streścić mogą słowa uzasadnienia odznaczenia uczelni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, wręczonego w 1936 r. przez Ignacego Mościckiego: „za osiągnięte w przeciągu wielowiekowego istnienia bezcenne zdobycze w dziedzinie polskiej nauki, pielęgnowania tradycji historycznych i patriotycznego wychowania wielu pokoleń”.

Skromne początki

Przypomnijmy, że uniwersytet powstał dzięki staraniom Kazimierza Wielkiego w 1364 r. jako Studium Generale. Jego pierwszą siedzibą najprawdopodobniej nie był Kraków, lecz Kazimierz. Studentów zaczęto przyjmować trzy lata później. Uruchomiono trzy wydziały: sztuk wyzwolonych, medycyny i prawa. Był to w zasadzie epizod, gdyż po śmierci króla w 1370 r. życie akademickie zamarło. Uczelnię ukończyło jedynie 6 osób...

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

Warto przy tym powiedzieć, jak studiowano w XIV-wiecznej Europie. Podstawą wykształcenia było siedem sztuk wyzwolonych: łacina, logika, retoryka, geometria, arytmetyka, astronomia i muzyka. Po ich ukończeniu można było studiować medycynę, prawo lub teologię. Zanim inicjatywa Kazimierza Wielkiego została zrealizowana, polscy studenci (synowie bogatych mieszczan, szlachty i duchowni) studiowali w Bolonii, Paryżu i Pradze. W trakcie zdobywania wiedzy ulegali często prądom intelektualnym, które nie zawsze były zbieżne z interesem Korony Polskiej i polskiego Kościoła. Erygowanie uniwersytetu przez Kazimierza Wielkiego miało na celu formowanie elity urzędniczej dla rozkwitającego państwa. Średniowieczny uniwersytet ściągał także myślicieli i studentów z państw ościennych. Był więc również narzędziem czegoś, co dziś określamy w dyplomacji jako „miękka siła”, czyli oddziaływanie na innych poprzez kulturę i naukę, a nie poprzez wojsko czy politykę.

Jagielloński

To, czego nie dane było osiągnąć ostatniemu Piastowi, osiągnęli jego następcy kilka dekad później. Uniwersytet wznowił swoją działalność dzięki królowej Jadwidze Andegaweńskiej. Wymagało to nie tylko nakładów finansowych, ale przede wszystkim kościelnej dyplomacji, tym trudniejszej, że trwała schizma zachodnia. Zgoda na ponowne uruchomienie uniwersytetu jako Akademii Krakowskiej została udzielona w 1400 r.

Czasy Jagiellońskie były szczególnie szczęśliwym okresem rozkwitu państwa polskiego, Krakowa i co za tym idzie – uniwersytetu. W 1406 r. uruchomiono w Krakowie pierwsze na świecie samodzielne katedry matematyki i astronomii. Ukoronowaniem ich dorobku z pewnością jest postać Mikołaja Kopernika. Profesorowie Akademii Krakowskiej, ze Stanisławem ze Skarbimierza i Pawłem Włodkowicem na czele, byli czynnymi uczestnikami polityki jagiellońskiej oraz myślicielami, którzy wywarli zdecydowany wpływ na ówczesną teorię prawa międzynarodowego poprzez udowodnienie tezy o „wojnie sprawiedliwej”.

Wierny, ale mierny

Reklama

Kiedy jeszcze w dobie jagiellońskiej przez Europę przetaczały się nowe ruchy religijne w łonie chrześcijaństwa, uwieńczone reformacją, Akademia Krakowska padła ofiarą kościelnej cenzury. Profesorowie skłaniający się ku otwarciu na nowe prądy w myśleniu lub wprost protestanci opuszczali Kraków. Wraz z nimi miejsce studiów zmieniali studenci. Okres rozkwitu minął i choć niejedno wybitne nazwisko pojawia się na listach studentów i profesorów w okresie renesansu i kontrreformacji, uczelnia podupadła. Wdała się w wieloletnie konflikty z jezuitami, których stronnikami byli Wazowie. Mimo wielu prób reform inspirowanych zarówno przez Kościół, jak i samorząd Akademii, stagnacja trwała.

W nowoczesność

Odrodzenie uczelni wiąże się z czasami oświecenia i działalnością Hugona Kołłątaja. On to odbudował świetność uczelni jako Szkoły Głównej Koronnej, zorganizował nową strukturę, laboratoria, kliniki, ogród botaniczny. Choć utrata niepodległości przez Polskę w XVIII i XIX wieku ograniczyła możliwość rozwoju, a uczelni groziła nawet likwidacja, jej działalność trwała. Uniwersytet nadal rodził osobowości. W końcu XIX wieku i na początku XX stał się zaś jedną z kuźni, które wykuwały specjalistów odbudowujących Polskę w dwudziestoleciu międzywojennym. W tym czasie czerpał z dorobku wybitnych naukowców, nie tylko polskiego pochodzenia, ale również niemieckich i żydowskich, bez których Uniwersytet Jagielloński – można śmiało powiedzieć – nie byłby nigdy sobą...

Nie tylko historia

Reklama

Taka jest historia Uniwersytetu Jagiellońskiego. Biegnie ona tym samym torem, co historia Polski. Czasy świetności, stagnacji, upadków, rozwoju nie są jej obce. Ważne, aby pisząc o najstarszym w Polsce uniwersytecie, nie doszukiwać się tylko kolejnych „naj”. Uniwersytet Jagielloński jest zawsze w pierwszej trójce polskich uczelni. Na świecie nie plasuje się wysoko w rankingach – wiele jeszcze należy ku temu uczynić. Jego oddziaływanie na Polskę ma wymiar i naukowy, i intelektualny, i w jakimś sensie duchowy. Duchowy zarówno przez swój genius loci, przez swoje wielkie traumy jak Sonderaktion Krakau, a także świadomość swojej roli w historii Polski.

Przez mury uniwersytetu przewinęli się i święci, i aferzyści, i osoby wybitne, i marni pariasi. Zawsze jednak dawał i daje szansę rozwoju jednym i drugim. Na tym m.in. polega idea uniwersytecka. 650-lecie uczelni świętują absolwenci i pracownicy, niezależnie od wyznania, poglądów, przynależności politycznej. Uniwersytet Jagielloński zrodził inne uczelnie, które dziś świętują wraz z nim: Uniwersytet Rolniczy, Akademię Wychowania Fizycznego, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II.

Na koniec należy przywołać myśl, która już od kilku wieków stanowi dewizę Uniwersytetu Jagielońskiego i która wielokrotnie pomagała uczelni w rozwiązywaniu konfliktów oraz w prawidłowym ustalaniu celów: „Plus ratio quam vis”, czyli więcej znaczy rozum niż siła. Tę myśl krakowska Alma Mater ma dziś do zaoferowania Polsce i Polakom.

2014-05-27 15:51

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Anglia i Walia: prawie co trzecie poczęcie kończy się aborcją

Najnowsze dane brytyjskiego Urzędu Statystycznego (ONS) pokazują drastyczny wzrost liczby aborcji w Anglii i Walii. W 2022 roku aż 29,69 proc. poczęć zakończyło się aborcją. Katoliccy biskupi i działacze mówią o „tragedii narodowej” i apelują o modlitwę oraz powrót do „kultury życia”.

Jak poinformował 9 lipca ONS, w 2022 roku odnotowano 834 260 poczęć wśród mieszkanek Anglii i Walii. Z tego 247 703 zakończyło się aborcją. Dla porównania, w 2012 roku było to 20,84 proc. wszystkich poczęć, a rok wcześniej – 26,54 proc.
CZYTAJ DALEJ

USA: Trump powiadomił, że coca-cola będzie słodzona cukrem trzcinowym

2025-07-17 05:54

[ TEMATY ]

Donald Trump

coca‑cola

pixabay.com

Prezydent USA Donald Trump powiadomił w środę, że koncern Coca-Cola zgodził się na wykorzystywanie cukru trzcinowego w swych napojach sprzedawanych w USA. Obecnie coca-cola w Stanach jest słodzona syropem glukozowo-fruktozowym.

„Rozmawiałem z Coca-Colą o wykorzystaniu prawdziwego cukru trzcinowego w coca-coli w USA i zgodzili się na to” - napisał prezydent w serwisie Truth Social.
CZYTAJ DALEJ

Tatry/ Dolina Kościeliska i Jaskinia Mroźna znów dostępne dla turystów

2025-07-17 16:27

[ TEMATY ]

Tatry

szlaki turystyczne

Jaskinia Mroźna

PAP/Grzegorz Momot

Ponownie udostępniona turystom Jaskinia Mroźna w Tatrach Zachodnich.

Ponownie udostępniona turystom Jaskinia Mroźna w Tatrach Zachodnich.

Od czwartku ponownie zostaje otwarty szlak prowadzący przez Dolinę Kościeliską do schroniska na Hali Ornak. Będzie także dostępna Jaskinia Mroźna - ogłosił Tatrzański Park Narodowy.

Popularna tatrzańska dolina wraz z jaskinią były zamknięte w dni robocze od 7 lipca z powodu trwającej tam budowy kanalizacji. Teraz prace budowlane będą kontynuowane, ale bez konieczności zamykania trasy.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję