W cieniu konfliktów i napięć dotyczących IPN, a głównie ekipy prof. Krzysztofa Szwagrzyka, przy identyfikacji szczątków naszych bohaterów narodowych toczą się przygotowania do święta 1 marca – Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych.

Wraz z grupą wolontariuszy – w tym szczególnie aktywnego Wojciecha Boberskiego, mojego zastępcy w Stowarzyszeniu Polska Jest Najważniejsza oraz spiritus movens Społecznego Komitetu Obchodów NDPŻW, spotykającego się w budynku warszawskiej PAST-y – przygotowujemy się do obchodów w Warszawie i w okolicznych powiatach oraz koordynujemy pracę innych wolontariuszy rozsianych po całej Polsce, a także poza jej granicami. Tysiące ludzi co roku – co najmniej od 2011 r., czyli od daty ustanowienia święta – przygotowuje lokalne uroczystości, a następnie aktywnie bierze w nich udział. Są to środowiska samorządowe, a przede wszystkim – oprócz zasłużonych instytucji i placówek państwowych – członkowie różnych stowarzyszeń czy fundacji, grup kibicowskich czy rekonstrukcyjnych.

Nie wszyscy organizatorzy się znają, choć w większości od lat mamy już ze sobą bieżący kontakt. W celu koordynacji tych wszystkich inicjatyw i wzajemnego poznania wyników naszej aktywności jako Społeczny Komitet Obchodów NDPŻW oraz SPJN podjęliśmy starania o powołanie portalu poświęconego Żołnierzom Wyklętym. 28 lutego br. w Sejmie RP, w Sali Kolumnowej, nastąpi – z inicjatywy m.in. Ogólnopolskiego Społecznego Komitetu Obchodów NDPŻW i dzięki aktywności dr. Dariusza Kucharskiego z Poznania – spotkanie parlamentarzystów z weteranami oraz młodzieżą i nauczycielami, twórcami różnych konkursów edukacyjnych poświęconych działaczom i żołnierzom podziemia niepodległościowego w latach 1944-63. Podczas tej uroczystości zostanie zaprezentowany m.in. wspomniany portal: www.podziemnaarmiapowraca.pl – prowadzony przez młodych historyków, absolwentów i doktorantów Instytutu Nauk Historycznych UKSW w Warszawie – a także podany do publicznej wiadomości cały zestaw informacji dotyczących badawczych i edukacyjnych osiągnięć wielu ludzi od lat zaangażowanych w dzieło upamiętniania losów Żołnierzy Niezłomnych, wyklętych przez komunistyczny reżym.

Oczywiście, głównym inspiratorem oddolnych inicjatyw był i jest prof. Krzysztof Szwagrzyk wraz ze swoimi wolontariuszami, którzy odsłonili dla opinii publicznej w Polsce tajemnicę powązkowskiej „Łączki” i innych miejsc pochówków dokonywanych skrycie przez oprawców z UB, prokuratorów i sędziów stalinowskich.

Ostatnio mogliśmy przeczytać na jednym z portali (wPolityce.pl) niezwykły wywiad Tomasza Plaskoty z Iloną Lewandowską – historykiem i dziennikarką „Kuriera Wileńskiego”, mieszkanką Wilna. Rozmowa dotyczyła poszukiwań żyjących rodzin żołnierzy AK Okręgu Wileńsko-Nowogródzkiego, konkretnych żołnierzy; tych, którzy po akcji „Burza” pozostali na Kresach, by kontynuować walkę z NKWD i całą machiną państwa sowieckiego. Ci spośród AK-owców, którzy nie zostali zabici z bronią w ręku, byli aresztowani i skazani błyskawicznie na karę śmierci, zamordowani, a następnie skrycie pogrzebani w Tuskulanum. Dziś ten park znajduje się w obrębie Wilna; w latach 1944-47 była tam – w pałacyku – siedziba NKWD. Ta wileńska „Łączka” do dziś jest miejscem nieznanym dla większości Polaków. Dzięki dziennikarce z Wilna jest szansa, że odnajdą się szczątki żołnierzy i zostaną im nadane konkretne imiona i nazwiska. Już zgłosiły się pierwsze rodziny...

To niezwykłe, jak święto 1 marca rozprzestrzeniło się po Kraju i poza jego granicami. Stało się świętem wszechpolskim i wszechstanowym, czyli narodowym.

* * *

Jan Żaryn
Redaktor naczelny „wSieci historii”, historyk, wykładowca INH UKSW, publicysta i działacz społeczny, m.in. prezes SPJN, członek Komitetu dla Upamiętnienia Polaków Ratujących Żydów, senator RP