Reklama

Świat

Katedra i kapary mistrza Juraja

Czy Juraj Dalmatinac mógł przypuszczać, że jego katedra zagra kiedyś w „Grze o tron”? Do głowy by mu to nie przyszło. Kiedy do tego doszło, ściskając dłuto w silnej dłoni, patrzył uważnie na poczynania ekipy filmowej gotowy w każdej chwili zejść z cokołu...

Niedziela Ogólnopolska 30/2019, str. 48-50

[ TEMATY ]

podróże

wakacje

Margita Kotas

Katedra św. Jakuba w Szybeniku. Z prawej strony widoczny pomnik jej budowniczego Juraja Dalmatinca

Katedra św. Jakuba w Szybeniku. Z prawej strony widoczny pomnik jej budowniczego Juraja Dalmatinca

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Zachwyt budzi cała szybenicka starówka, ale z pewnością najsłynniejszym jej obiektem jest katedra sv. Jakova – św. Jakuba – najwybitniejsze dzieło renesansowej architektury Chorwacji, które nie ma analogii w całej Europie. To ona przyciąga największą uwagę przybywających do Szybeniku turystów. I to akurat, jak wielkie wrażenie na oglądających będzie wywierała wiele wieków od wzniesienia, mistrz Juraj Dalmatinac z pewnością przewidział. Najlepiej przecież wiedział, jak wielkiego kunsztu użył.

Jedyne takie miasto

Szybenik – jedno z pięciu najatrakcyjniejszych turystycznie miast Dalmacji – leży nad zalewem, do którego uchodzi rzeka Krka i który łączy z morzem wąski kanał sv. Ante – św. Antoniego. Jak wskazują znaleziska archeologiczne, okolica dzisiejszego Szybeniku była zasiedlona już w neolicie. Ponieważ jednak nie zachowały się żadne wzmianki o Ilirach czy Rzymianach, jak ma to miejsce w przypadku innych miast w tym regionie, przyjmuje się, że pierwszymi osadnikami były stare plemiona chorwackie, które przybyły tu ok. VII wieku. Tym samym Szybenik uznaje się za jedyne rdzennie chorwackie miasto nad Adriatykiem. Czy słusznie – zważywszy, że na terenie obecnej twierdzy Michała Archanioła odkryto jednak ślady umocnień Liburnów, jednego z plemion iliryjskich – rozstrzygnięcie pozostawmy historykom.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Burzliwe dzieje

Najstarszy dokument mówiący o Szybeniku – „Castrum Sebinici” – został wydany w 1066 r. przez chorwackiego króla Petara Krešimira IV. W 1169 r., już po zawarciu unii węgiersko-chorwackiej, Szybenik otrzymał od króla Stefana III status miasta i prawo bicia monety. Przed koniecznością bicia się o swoje nie raz natomiast musieli stanąć mieszkańcy miasta. Ze względu na swoje strategiczne położenie, na skrzyżowaniu dróg morskich i lądowych, Szybenik był wielokrotnie najeżdżany, m.in. przez Wenecjan, którzy toczyli o niego walki z Arpadami władającymi wówczas Węgrami i Chorwacją. Niemal od zawsze miasto musiało być chronione coraz to doskonalszymi umocnieniami, które w średniowieczu mogły również wywrzeć wpływ na jego nazwę – Šibenik. Wywodzi się ją od chorwackiego słowa „šiba”, które oznacza pale opasującej miasto palisady. Mimo umocnień, waleczności mieszkańców i skutecznego odpierania wielu ataków Republiki Wenecji Szybenik od 1420 r., jak niemal całe wybrzeże Dalmacji, znalazł się na blisko 400 lat w jej władaniu – opatrznościowo jednak, ponieważ to właśnie dzięki niej oparł się skutecznie imperium osmańskiemu. Z „weneckiego” okresu pochodzi także zachwycające dziś turystów historyczne centrum miasta ze słynną katedrą św. Jakuba.

Reklama

Kamienny monolit

Kiedy papież Bonifacy VIII powołał w 1298 r. diecezję szybenicką, do rangi katedry podniósł istniejący romański kościół św. Jakuba, który sto lat później został zniszczony podczas jednej z napaści weneckich. W 1402 r. bp Bogdan Pulšić podjął decyzję o budowie na jego miejscu obecnej katedry; pozostałościami po romańskiej świątyni są główny i boczny portal dzisiejszej budowli. Z powodu wielu komplikacji prace ruszyły jednak dopiero w 1431 r. i z przerwami trwały do 1555 r. Przez pierwsze dziesięć lat budową kierowali Andrija Budčić i Budiša Statčić. W 1441 r. kontynuowanie prac zlecono genialnemu architektowi i rzeźbiarzowi Jurajowi Dalmatincowi z Zadaru (znanemu również jako Giorgio Orsini da Sebenico), twórcy m.in. portalu w weneckim Pałacu Dożów. Jego autorstwa są m.in. baptysterium, projekt kopuły oraz słynny zewnętrzny fryz, na którym wyrzeźbił rząd 71 głów przedstawiających współczesnych mu mieszczan. Kiedy mistrz Juraj zmarł w 1473 r., prace kontynuował jego uczeń Nikola Firentinac.

Długo by mówić o pięknie katedry. We wnętrzu zaskakuje jej nietypowe sklepienie, wyglądające jak odwrócona do góry dnem łódź, zachwyca misternie rzeźbione sklepienie kaplicy baptysterium, ale tym, co najbardziej zadziwia i budzi zachwyt znawców, jest fakt, że cała katedra, łącznie z dachem i pokryciem kopuły, jest zbudowana z kamienia bez użycia zaprawy. Krawędzie poszczególnych bloków kamiennych przycinano w taki sposób, by zazębiały się ze sobą, jako budulca użyto natomiast specyficznego wapienia z wyspy Brač, który po kilkudziesięciu latach sam się spaja, przez co katedra stanowi dziś kamienny monolit.

Reklama

Film albo klapa

Słynne dzieło Juraja Dalmatinca wznosi się na Trgu Republike Hrvatske, placu, który jest centrum szybenickiej starówki; katedra oddziela jego przestrzeń od zatoki. Przez długi czas nosił on nazwę Plathea communis i pełnił funkcję miejskiego salonu pod gołym niebem, gdzie toczyło się życie publiczne i towarzyskie. W czasie ataku Wenecjan w 1378 r. plac był również areną krwawych walk. Dziś zwykle jest oblężony przez różnojęzycznych turystów, jednak gdy dobrze się wsłuchać, można przy odrobinie szczęścia wyłowić wśród gwaru dźwięki śpiewającej lokalnej klapy, i jak za głosami syren podążyć za nimi krętymi uliczkami starówki. Fani serialu „Gra o tron” będą zapewne zwiedzać starówkę pod kątem poszukiwania jej podobieństwa do filmowego miasta Braavos. Gdyby jednak ktoś zdecydował się na odnalezienie śpiewającej w którymś z zaułków starówki klapy, może być pewny, że jeśli nawet nie dotrze do źródła dźwięku, odbędzie niezwykle urokliwy spacer i odnajdzie zakątki równie piękne jak głosy dalmatyńskich mężczyzn a cappella.

Kościoły i... kościoły

Zanim wyruszy się na spacer, warto dokładnie się przyjrzeć obiektom znajdującym się na Trgu Republike Hrvatske. Uwagę zwracają choćby budynek ratusza z XVI wieku, uchodzący za najwybitniejsze dzieło architektury świeckiej w mieście, a na tyłach katedry – Pałac Biskupi (1439-41), Pałac Książęcy oraz stara Brama Morska. Z szacunku i z respektem warto się zatrzymać przy pomniku głównego budowniczego katedry Juraja Dalmatinca – autorstwa Ivana Meštrovicia. Z cokołu w kierunku głównego portalu katedry spogląda przenikliwym wzrokiem postawny mężczyzna, z dłutem i pobijakiem w silnych dłoniach, więc biada temu, kto chciałby się w tym miejscu zachować nieobyczajnie. Lepiej zatem po pełnym szacunku odwiedzeniu katedry wybrać jedną z odchodzących z placu uliczek i udać się grzecznie w dalszą drogę. Gdy pójdziemy w kierunku północy, napotkamy XV-wieczny kościółek sv. Barbare – św. Barbary, w którego wnętrzu znajduje się dziś Muzeum Sztuki Sakralnej. Na Trgu Ivana Pavla II odnajdziemy natomiast kościół sv. Ivana – św. Jana z 1485 r. z charakterystycznymi zewnętrznymi schodkami po południowej stronie. Parę kroków dalej znajduje się niewielki kościół sv. Krševana – św. Chryzogona – najprawdopodobniej najstarszy obiekt sakralny w Szybeniku, zbudowany w XII wieku na miejscu starszej świątyni z VII stulecia. Jeśli pójdziemy dalej w kierunku północnym, dotrzemy do barokowego kościoła sv. Lovre – św. Wawrzyńca, przy którym udostępniono do zwiedzania przyklasztorny ogród. W tym jedynym średniowiecznym ogrodzie w Chorwacji rosną nie tylko przepiękne róże, bukszpan i rozmaite odmiany macierzanki, ale też kapary, które miał do Szybeniku sprowadzić Juraj Dalmatinac.

Reklama

Szybenickie twierdze

Z kościoła św. Wawrzyńca już tylko krok do jednej z czterech twierdz, które skutecznie broniły Szybenik przed tureckimi atakami. To twierdza sv. Mihovila – Michała Archanioła, zwana również twierdzą św. Anny. Cytadela z przełomu XVI i XVII wieku częściowo pozostaje w ruinie, ale i tak warto wejść na jej mury, choćby po to, by zobaczyć z tej perspektywy stare miasto z katedrą św. Jakuba albo też widoczną stąd doskonale twierdzę św. Jana. W parku usytuowanym w pobliżu magistrali adriatyckiej odnajdziemy trzecią z twierdz – Šubićevac, zwaną również twierdzą Barona – na cześć barona Degenfelda, który w 1647 r. zorganizował obronę miasta przed Turkami. Gdybyśmy czuli jednak „niedosyt militarny”, możemy odwiedzić jeszcze wyrastającą z wody u ujścia kanału sv. Ante XVI-wieczną twierdzę sv. Nikole – św. Mikołaja. Możemy, ale nie musimy. Gdybyśmy np. znajdując się w twierdzy Michała Archanioła, która wyznacza północną granicę starówki, zatęsknili za odwiedzeniem jeszcze jednego z wielu kościołów Szybeniku, możemy wybrać kierunek na południowy narożnik starówki, gdzie znajdują się kościół sv. Frane – św. Franciszka i przylegające do niego zabudowania klasztorne franciszkanów. Powinni to uczynić zwłaszcza miłośnicy piśmiennictwa, w klasztorze bowiem znajdują się unikatowe kolekcje rękopisów, z wcale nie najstarszą w tym zbiorze napisaną po łacinie Modlitwą Szybenicką z ok. 1375 r.

Gdyby pod dojściu do południowego narożnika starego Szybeniku siły odmówiły posłuszeństwa – jest na to rada. Tuż przy franciszkańskim zespole klasztornym znajduje się niewielki park, gdzie przy fontannie bądź pod czujnym okiem spoglądającego z pomnika króla Petara Krešimira IV można złapać chwilę oddechu przed dalszym zwiedzaniem lub opuszczeniem miasta. Ale kto chciałby je opuszczać, póki dzień młody...

2019-07-24 11:32

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Podróżuj i odkrywaj

Niedziela częstochowska 32/2020, str. V

[ TEMATY ]

turystyka

wakacje

Michał Janik/TV Niedziela

Kościół w Skarżycach to jedna z najstarszych budowli sakralnych w Polsce

Kościół w Skarżycach to jedna z najstarszych budowli sakralnych w Polsce

Jest położony w niezwykle malowniczej części Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Wita wieżą z kamienia wapiennego zbudowaną ponad 800 lat temu. Zwiastuje ciszę, która zachęca, by wstąpić na spotkanie sacrum.

Kościół Trójcy Przenajświętszej – sanktuarium Najświętszej Maryi Panny Skarżyckiej to jedna z najstarszych budowli sakralnych w Polsce. W połowie XVI wieku, gdy kalwini przejęli kościół w Kromołowie, do romańskiej wieży dobudowano kaplice symbolizujące trzy Osoby Boskie. I tak powstał kościół.

CZYTAJ DALEJ

Bratanek Józefa Ulmy o wujku: miał głęboką wiarę, silny moralny kręgosłup i niezależność myśli

2024-03-24 08:43

[ TEMATY ]

Ulmowie

Zbiory krewnych rodziny Ulmów

Wiktoria i Józef Ulmowie

Wiktoria i Józef Ulmowie

Bratanek błogosławionego Józefa Ulmy, Jerzy Ulma, opisał swojego wujka jako mężczyznę głębokiej wiary, którego cechował mocny kręgosłup moralny i niezależność myśli. O ciotce, Wiktorii Ulmie powiedział, że była kobietą niezwykle energiczną i pełną pasji.

W niedzielę przypada 80. rocznica śmierci Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich dzieci. Zostali oni zamordowani przez Niemców 24 marca 1944 r. za ratowanie Żydów, których Niemcy zabili jako pierwszych.

CZYTAJ DALEJ

Abp Galbas do kapłanów: biskup nie jest dozorcą księdza, ani jego strażnikiem

2024-03-28 13:23

[ TEMATY ]

Abp Adrian Galbas

Episkopat News/Facebook

Biskup nie jest dozorcą księdza, ani jego strażnikiem. Jeśli ksiądz prowadzi podwójne życie, jakąkolwiek postać miałoby ono mieć, powinien to jak najszybciej przerwać - powiedział abp Adrian Galbas do kapłanów. Metropolita katowicki przewodniczył Mszy św. Krzyżma w katedrze Chrystusa Króla w Katowicach. Podczas liturgii błogosławił oleje chorych i katechumenów oraz poświęca krzyżmo.

W homilii metropolita katowicki zatrzymał się nad znaczeniem namaszczenia, szczególnie namaszczenia krzyżmem, „najszlachetniejszym ze wszystkich dziś poświęcanych olejów, mieszaniną oliwy z oliwek i wonnych balsamów.” Jak zauważył, olej od zawsze, aż do naszych czasów wykorzystywany jest jako produkt spożywczy, kosmetyczny i liturgiczny. W starożytności był także zabezpieczeniem walczących. Namaszczali się nim sportowcy, stający do zapaśniczej walki. Śliski olej wtarty w ciało stanowił ochronę przed uchwytem przeciwnika.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję