Zawsze w drodze, nigdy nie wykorzenieni

Europejskie Spotkania są namiastką tego, jak wygląda życie w Taizé – małej wiosce we Francji, gdzie od przeszło 80 lat działa wspólnota ekumeniczna założona przez brata Rogera Schütza.

Ojcze, spraw, aby byli jedno…

Bracia pochodzący z różnych narodowości i wyznań chrześcijańskich, wiodąc życie w prostocie i duchu ewangelicznym, starają się być znakiem pojednania pomiędzy podzielonymi wyznawcami Chrystusa. Przez cały rok do tej burgundzkiej wioski przyjeżdżają młodzi, nie w celach turystycznych, ale by przez tydzień dzielić życie z braćmi. Szacuje się, że rocznie przez Taizé przewija się ponad 100 tys. młodych ludzi. Święty Jan Paweł II, odwiedzając wspólnotę w 1986 r., powiedział: „Do Taizé przyjeżdża się jak do źródła”.

Reklama

Dzień na ESM

Dzień na Europejskim Spotkaniu Młodych rozpoczynał się w parafiach goszczących. Tam w mniejszym gronie był czas na integrację przez wspólne tańce, zabawy, ale również spotkania w grupkach dzielenia, gdzie młodzi w oparciu o fragmenty Pisma Świętego podejmowali różne trudne tematy. Popołudnia to czas warsztatów rozsianych po całym mieście. Każdy uczestnik mógł wybrać, w jakim warsztacie będzie uczestniczył danego dnia. Mogło to być spotkanie i dyskusja z jakimś ciekawym człowiekiem (np. z duchownymi chrześcijańskimi, braćmi z Taizé, artystami, influencerami, członkami różnych wspólnot), bądź aktywny udział w jakiejś formie wolontariatu. Wieczorem w kilku punktach Wrocławia młodzież zbierała się na wspólną modlitwę. Miała ona formę adoracji krzyża, połączonej z Liturgią Słowa, śpiewami charakterystycznych kanonów Taizé, ale również z momentami ciszy, w których zostawiało się miejsce, by to Bóg przemawiał do serc. Pomiędzy poszczególnymi punktami programu można było znaleźć wystarczająco dużo czasu, aby pozwiedzać i poznać uroki stolicy Dolnego Śląska. Szczególnym dniem w czasie spotkania jest noc sylwestrowa. Uczestnicy zaczynają ją wspólną modlitwa o pokój na świecie. Następnie rozpoczyna się „święto narodów”. Przedstawiciele każdej narodowości, mieszkający w danej parafii, prezentują swój kraj charakterystyczną piosenką, tańcem, zabawą. Dzięki temu w radosnej atmosferze można doświadczyć namiastki kultur z całego świata.

Gość w dom, Bóg w dom

Charakterystyczną cechą Spotkań, jest to, że wszyscy uczestnicy są zakwaterowani u rodzin, które zgłaszają w parafiach chęć przyjęcia młodych pod swój dach. Jest to doświadczenie ubogacające obie strony. Przybysze mogli przekonać się o wielkiej polskiej gościnności, doświadczając ciepłego przyjęcia, kiedy nierzadko ludzie odstępowali gościom własne łóżka, karmili ich i opiekowali się na miarę swoich możliwości. Z drugiej strony, mieszkańcy Wrocławia mieli okazję zobaczyć świadectwo młodych ludzi, którzy nie wstydzą się wiary w Chrystusa i poświęcają swój czas oraz wychodzą ze strefy komfortu, by spotkać się i wspólnie wielbić Boga. Te kilka dni wystarczyło, by nawiązało się wiele międzynarodowych przyjaźni. Na tegorocznym spotkaniu Polacy byli najliczniejszą grupą. Z naszej diecezji nie było zorganizowanego wyjazdu. Nie przeszkodziło to jednak, by na ulicach Wrocławia pośród gości z całego świata, można było spotkać reprezentantów diecezji drohiczyńskiej. Kolejne Europejskie Spotkanie Młodych odbędzie się już na przełomie 2020 i 2021 r. w Turynie.

Początki obchodów

Liturgia Kościoła wspomina tego dnia uroczysty wjazd Pana Jezusa do Jerozolimy, o którym mówią wszyscy czterej Ewangeliści. Uroczyste Msze św. rozpoczynają się od obrzędu poświęcenia palm i procesji do kościoła. Zwyczaj święcenia palm pojawił się ok. VII w. na terenach dzisiejszej Francji. Z kolei procesja wzięła swój początek z Ziemi Świętej. To właśnie Kościół w Jerozolimie starał się bardzo dokładnie powtarzać wydarzenia z życia Pana Jezusa. W IV w. istniała już procesja z Betanii do Jerozolimy, co poświadcza Egeria (chrześcijańska pątniczka pochodzenia galijskiego lub hiszpańskiego). Autorka tekstu znanego jako Itinerarium Egeriae lub Peregrinatio Aetheriae ad loca sancta. Według jej wspomnień w Niedzielę Palmową patriarcha otoczony tłumem ludzi wsiadał na osiołka i wjeżdżał na nim do Świętego Miasta, zaś zgromadzeni wierni, witając go z radością, ścielili przed nim swoje płaszcze i palmy. Następnie wszyscy udawali się do bazyliki Zmartwychwstania (Anastasis), gdzie sprawowano uroczystą liturgię. Procesja ta rozpowszechniła się w całym Kościele. W Rzymie szósta niedziela Przygotowania Paschalnego początkowo była obchodzona wyłącznie jako Niedziela Męki Pańskiej, podczas której uroczyście śpiewano Pasję. Dopiero w IX w. do liturgii rzymskiej wszedł jerozolimski zwyczaj urządzenia procesji upamiętniającej wjazd Pana Jezusa do Jeruzalem. Z czasem jednak obie te tradycje połączyły się, dając liturgii Niedzieli Palmowej podwójny charakter (wjazd i pasja). Jednak w różnych Kościołach lokalnych procesje te przybierały rozmaite formy, np. biskup szedł pieszo lub jechał na oślęciu, niesiono ozdobiony palmami krzyż, księgę Ewangelii, a nawet i Najświętszy Sakrament. Pierwszą udokumentowaną wzmiankę o procesji w Niedzielę Palmową przekazuje nam Teodulf z Orleanu (+ 821). Niektóre przekazy podają też, że tego dnia biskupom przysługiwało prawo uwalniania więźniów.

Polskie zwyczaje

Dzisiaj odnowiona liturgia zaleca, aby wierni w Niedzielę Męki Pańskiej zgromadzili się przed kościołem, gdzie powinno odbyć się poświęcenie palm, odczytanie perykopy ewangelicznej o wjeździe Pana Jezusa do Jerozolimy i uroczysta procesja do kościoła. Podczas każdej Mszy św., zgodnie z wielowiekową tradycją, czyta się opis Męki Pańskiej (według relacji Mateusza, Marka lub Łukasza - Ewangelię św. Jana odczytuje się w Wielki Piątek). Obecnie kapłan w Niedzielę Palmową nie przywdziewa szat pokutnych, fioletowych, jak to było w zwyczaju dawniej, ale czerwone. Procesja zaś ma charakter triumfalny. Chrystus wkracza do świętego miasta jako Król i Pan. W Polsce istniał kiedyś zwyczaj, iż kapłan idący na czele procesji wychodził przed kościół i trzykrotnie pukał do zamkniętych drzwi kościoła, wtedy drzwi się otwierały i kapłan z wiernymi wchodził do wnętrza kościoła, aby odprawić uroczystą liturgię. Miało to symbolizować, iż Męka Zbawiciela na krzyżu otwarła nam bramy nieba. Inne źródła przekazują, że celebrans uderzał poświęconą palmą leżący na ziemi w kościele krzyż, po czym unosił go do góry i śpiewał: „Witaj, krzyżu, nadziejo nasza!”.

W polskiej tradycji ludowej Niedzielę Palmową nazywano również Kwietną bądź Wierzbną. W tym dniu święcono palmy, które w tradycji chrześcijańskiej symbolizują odradzające się życie. Wykonywanie palm wielkanocnych ma bogatą tradycję. Tradycyjne palmy wielkanocne przygotowuje się z gałązek wierzby, która w symbolice Kościoła jest znakiem zmartwychwstania i nieśmiertelności duszy. Obok wierzby używano także gałązek malin i porzeczek. Ścinano je w Środę Popielcową i przechowywano w naczyniu z wodą, aby puściły pąki na Niedzielę Palmową. W trzpień palmy wplatano również bukszpan, barwinek, borówkę i cis. Tradycja wykonywania palm szczególnie zachowała się na Kurpiach oraz na Podkarpaciu, gdzie corocznie odbywają się konkursy na najdłuższą i najpiękniejszą palmę.

W zależności od regionu, palmy różnią się wyglądem i techniką wykonania. Palma góralska wykonana jest z pęku witek wierzbowych, wiklinowych lub leszczynowych. Zakończona jest czubem z bazi, jedliny, bibułkowych kolorowych kwiatów i wstążek. Palma kurpiowska powstaje z pnia ściętego drzewka (jodły lub świerka) oplecionego widłakiem, wrzosem, borówką, zdobionego kwiatami z bibuły i wstążkami. Czub drzewa pozostawia się zielony. Palemka wileńska jest obecnie najczęściej świeconą palmą wielkanocną. Jest niewielkich rozmiarów, upleciona z suszonych kwiatów, mchów i traw.

Z palmami wielkanocnymi wiąże się wiele ludowych zwyczajów i wierzeń: poświęcona palma chroni ludzi, zwierzęta, domy. Od dawna istniał także zwyczaj połykania bazi, które to zapobiegają bólom gardła i głowy. Wierzono, że sproszkowane kotki dodawane do naparów z ziół mają moc uzdrawiającą, bazie z poświęconej palmy zmieszane z ziarnem siewnym podłożone pod pierwszą zaoraną skibę zapewnią urodzaj, krzyżyki z palmowych gałązek zatknięte w ziemię bronią pola przed gradobiciem i burzami, poświęcone palmy wystawiane podczas burzy w oknie chronią dom przed piorunem. Poświęconą palmą należy pokropić rodzinę, co zabezpieczy ją przed chorobami i głodem, uderzenie dzieci witką z palmy zapewnia zdrowie, wysoka palma przyniesie jej twórcy długie i szczęśliwe życie, piękna palma sprawi, że dzieci będą dorodne. Poświęconą palmę zatykano za świętymi obrazami, gdzie pozostawała do następnego roku. Palmy wielkanocnej nie można było wyrzucić. Najczęściej była ona palona, popiół zaś z tych palm wykorzystywano w następnym roku w obrzędzie Środy Popielcowej. Znany też był zwyczaj „palmowania”, który polegał na uderzaniu się palmami. Tu jednak tradycja była różna w różnych częściach Polski. W niektórych regionach zwyczaj ten jest związany dopiero z poniedziałkiem wielkanocnym. W większości regionów jest to jednak zwyczaj Niedzieli Palmowej, gdzie „palmowaniu” towarzyszyły słowa: Palma bije nie zabije - wielki dzień za tydzień, malowane jajko zjem, za sześć noc - Wielkanoc.

Dzisiaj, choć wiele dawnych obyczajów odeszło już w zapomnienie - tworzą się nowe. W wielu kościołach można nadal podziwiać kilkumetrowe plamy. Dzieci w szkołach, schole i grupy parafialne prześcigają się w przygotowaniu najładniejszych palm. Często pracom tym towarzyszą konkursy lub konkretne intencje.