Reklama

Aspekty

Wszystko działo się później

Gdy 27 sierpnia 1980 r. gdański Międzyzakładowy Komitet Strajkowy zgromadził już 630 przedsiębiorstw, w regionie zielonogórskim dopiero rozpoczęły się pierwsze strajki – mówi dr Tadeusz Dzwonkowski.

Niedziela zielonogórsko-gorzowska 35/2021, str. IV

[ TEMATY ]

Solidarność

Gdańsk

stocznia

Europejskie Centrum Solidarności/Wikipedia.pl

Strajk sierpniowy w Stoczni Gdańskiej im. Lenina

Strajk sierpniowy w Stoczni Gdańskiej im. Lenina

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Reklama

Kamil Krasowski: Sierpień 1980 r. to czas strajków na Wybrzeżu, zakończonych zawarciem tzw. porozumień sierpniowych. Czy echa protestów na Wybrzeżu odbijały się również w naszym regionie?

Tadeusz Dzwonkowski: Wiedza o strajkach, które trwały już od 14 sierpnia, docierała przede wszystkim do Lubuszan z Radia Wolna Europa. Dopiero później, od ok. 26 sierpnia mówiły o nich telewizja i radio państwowe, z tym że nie wspominano o strajkach, ale o „czasowych”, „nieplanowanych przestojach”. Zresztą określenie „nieuzasadnione przerwy w pracy” pojawiło się już w lipcu. Pamiętajmy, że władza uniemożliwiała komunikację społeczną, wyłączono telefony, zagłuszano stacje zachodnie radiowe. W tej sytuacji wiadomości o wydarzeniach na Wybrzeżu aktywizowały niewielką część Lubuszan. Były pojedyncze przypadki kolportowania ulotek i malowania wrogich dla władzy napisów, m.in. w Świebodzinie –„Elterma”, w Zielonej Górze, Żarach, napis na murach „Precz z Ruskimi” w Żaganiu. W naszym regionie, silniej niż gdzie indziej, oddziaływała propaganda partyjna. Na postawy co najmniej 30% mieszkańców miał wpływ aparat polityczny Ludowego Wojska Polskiego. Stosunkowo duża grupa, może nawet większość zielonogórzan uważała, że swą pozycję zawodową i społeczną zawdzięcza ówczesnej władzy, a nie własnej pracy, stąd wezwania do jakichkolwiek zmian przyjmowali z niechęcią.

Reklama

Skutkiem strajków na Wybrzeżu było m.in. powstanie „Solidarności”. Jak rodziła się ona w naszym regionie?

Wszystko działo się później niż w innych częściach Polski. Gdy 27 sierpnia 1980 r. gdański Międzyzakładowy Komitet Strajkowy zgromadził już 630 przedsiębiorstw, w regionie zielonogórskim rozpoczęły się dopiero pierwsze strajki. Strajkowały zaledwie 4 zakłady: 27 sierpnia – Odlewnia Zakładów Wytwórczych Maszyn i Urządzeń Przemysłu Spożywczego w Żarach, 28 sierpnia – Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Zielonej Górze, 29 sierpnia – Państwowa Komunikacja Samochodowa. Oddział IV w Żarach, a 30 sierpnia – Przedsiębiorstwo Elementów Wielkopłytowych w Nowogrodzie Bobrzańskim. Dopiero po podpisaniu porozumienia w Szczecinie i w Gdańsku, czyli po 31 sierpnia 1980 r. zaczęły powstawać w Zielonej Górze i pobliskich miastach nowe organizacje związkowe. W większości tworzyła je inteligencja, związana ze środowiskiem wrocławskim. Żądania buntujących się pracowników miały przede wszystkim charakter ekonomiczny i socjalny, m.in. strajk 5-6 września w Lubuskich Zakładach Termotechnicznych Termo-Elterma oraz 9 września w Dolnośląskich Zakładach Metalurgicznych Dozamet w Nowej Soli. Kontakty z MKZ w Gdańsku inspirowały do utworzenia lokalnej struktury gromadzącej przedstawicieli zakładowych komitetów strajkowych. Taką strukturę, zwaną Międzyzakładowym Komitetem Związkowym, utworzono w Zielonej Górze dopiero 15 września. Znamiennym jest fakt, że do spotkania doszło w Teatrze Lubuskim, a wśród 16-osobowego gremium prezydialnego, czyli na czołowych stanowiskach znaleźli się reprezentanci niewielkich zakładów pracy, m.in. Teatr Lubuski – Kazimierz Skorpuski, Estrada Lubuska – Zbigniew Jelinek, biura projektowe – Marek Wójtowicz, i Jan Papina, Spółdzielnia Inwalidów – Mieczysław Oszmian, Polskie Radio – Konrad Stanglewicz. Do końca października siedziba MKZ mieściła się w Teatrze, częściowo przy ul. Owocowej, a od grudnia przy ul. Wyspiańskiego. Dopiero 12 listopada przewodniczącym MKZ NSZZ „Solidarność” został Maciej Ołtarzewski – radca prawny w Przedsiębiorstwie Gospodarki Turystycznej, a wiceprzewodniczącym Leon Mituro, jako przedstawiciel jednego z największych wówczas zakładów pracy Zaodrzańskich Zakładów Przemysłu Metalowego Zastal.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Z końcem sierpnia, ale już dwa lata później, bo 31 sierpnia 1982 r. rozegrały się również bardzo ważne wydarzenia w Gorzowie. Tego dnia miało miejsce największe wystąpienie przeciw władzy komunistycznej na Ziemi Lubuskiej. Co było ich przyczyną?

Dane podawane przez władze mówią o 5 tys. uczestników tego protestu. „Feniks”, czyli konspiracyjny biuletyn informacyjny z 1982 r., mówi o „tysiącach”. Okazją do konfrontacji gorzowian z władzą ludową była druga rocznica podpisania Porozumienia Gdańskiego, którego władza nie dotrzymała. Iskrą było niewątpliwie wezwanie do protestu krajowych władz podziemnej „Solidarności” oraz gorzowskiej Regionalnej Komisji Wykonawczej. Struktury związku w Gorzowie były dość silne. Wspierał je Kościół katolicki. „Biały Krzyż” usytuowany koło katedry gorzowskiej stał się punktem odniesienia, ale i jednocześnie nadziei dla wielu mieszkańców Gorzowa. Sama katedra była miejscem schronienia. Pod „Białym Krzyżem” modlono się za ojczyznę, składano wiązanki kwiatów i zapalano znicze, które nocą były usuwane przez Służbę Bezpieczeństwa.

Czy, patrząc z perspektywy czasu, „Solidarności” udało się spełnić swoje postulaty?

Czytając 21 postulatów opublikowanych 17 sierpnia 1980 r. przez Międzyzakładowy Komitet Strajkowy w Gdańsku, czyli tych, które wywieszono na portierni stoczniowej bramy nr 2, ma się nieodparte wrażenie, że niektóre z nich nie zostały w pełni zrealizowane. Są to m.in.: postulat 13 o przywilejach dla MO, SB czy aparatu PZPR, postulat 14 dotyczący obniżenia wieku emerytalnego do 50 i 55 lat czy postulat 4c, dotyczący represji za przekonania. Warto jednak zauważyć, że po 1989 r. już nie aparat państwa, ale ukształtowane w PRL i bliskie jej władzom grupy społeczne przeciwne NSZZ „Solidarność” nie dopuściły do faktycznej realizacji tych postulatów. Ponadto niektóre z nich, jak np. postulat 19: „skrócić czas oczekiwania na mieszkanie”, czyli przekonanie, że mieszkanie nie jest tylko towarem, jest dopiero teraz realizowany, inne związane z warunkami życia w PRL stały się po upadku tego systemu po prostu nieaktualne.

Dr Tadeusz Dzwonkowski jest dyrektorem Archiwum Państwowego w Zielonej Górze

2021-08-24 12:40

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Od krzyża na Giewoncie do Trzech Krzyży w Gdańsku - Narodowa Sztafeta Wolności i Solidarności im. Jana Pawła II

[ TEMATY ]

Gdańsk

sztafeta

Giewont

Adobe.Stock

Krzyż na Giewoncie

Krzyż na Giewoncie

Z inicjatywy Parafialno-Uczniowskiego Klubu „Viktoria” przy parafii św. Józefa w Płocku grupa płocczan przejechała tysiąc kilometrów - od krzyża na Giewoncie do pomnika Trzech Krzyży w Gdańsku - w Narodowej Sztafecie Wolności i Solidarności im. Jana Pawła II: - Dla młodych ludzi była to lekcja historii w drodze – powiedział Leszek Brzeski, organizator wyprawy.

Pomysł sztafety zrodził się w 2018 roku, w setną rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę. Jednak pandemia, a potem wybuch wojny w Ukrainie, spowodowały jej przesunięcie w czasie.
CZYTAJ DALEJ

Święty Brunon-Bonifacy z Kwerfurtu - arcybiskup misyjny

[ TEMATY ]

Brunon z Kwerfurtu

pl.wikipedia.org

Fragment fresku przedstawia męczeńską śmierć z rąk pogan św. Brunona z Kwerfurtu

Fragment fresku przedstawia męczeńską śmierć z rąk pogan św. Brunona z Kwerfurtu

W kalendarzu liturgicznym przypada 12 lipca wspomnienie obowiązkowe św. Brunona-Bonifacego z Kwerfurtu - mnicha benedyktyńskiego, kapelana cesarskiego, arcybiskupa misyjnego i męczennika. W 2009 r. Kościół uroczyście obchodził 1000. rocznicę jego męczeńskiej śmierci w okolicach Giżycka.

Brunon-Bonifacy urodził się w 974 r. w arystokratycznej rodzinie saskiego grafa w Kwerfurcie. Kształcił się w szkole katedralnej w Magdeburgu. W 995 r. został mianowany kanonikiem na dworze cesarza Ottona III i wraz z nim udał się do Rzymu. Tam w 998 r. wstąpił do zakonu benedyktynów w klasztorze na Awentynie. Zapewne wówczas otrzymał imię zakonne Bonifacy. Pięć lat przed nim w tym samym klasztorze przebywali św. Wojciech i bł. Radzim. W 999 r. Brunon złożył śluby zakonne.
CZYTAJ DALEJ

Bp Długosz: miłosierdzie nie oznacza, że mamy otwierać drzwi przed wszystkimi nielegalnymi emigrantami

2025-07-12 14:50

[ TEMATY ]

bp Antoni Długosz

Ruch Obrony Granic

yt.com/zrzut ekranu

Bp Antoni Długosz podczas Apelu Jasnogórskiego 11 lipca 2025 r.

Bp Antoni Długosz podczas Apelu Jasnogórskiego 11 lipca 2025 r.

„Matko Boża, Ty wiesz, że Polacy zdali egzamin, kiedy trzeba było otworzyć drzwi dla milionów uciekających Ukraińców. A w imię miłości bliźniego potrafili zapłacić najwyższą cenę za pomoc Żydom” – powiedział biskup Antoni Długosz podczas Apelu Jasnogórskiego 11 lipca 2025.

"Kochana Matko, jak co wieczór przechodzimy do Ciebie, by powiedzieć Ci nasze małe prywatne troski, ale też i ukazać wielkie narodowe problemy. Przychodzimy, by prosić Ciebie o wstawiennictwo za nami u Twojego Syna. Dziś chcemy modlić się za obrońców naszych granic tych w mundurach strażników granicznych, żołnierzy, policjantów, celników, Wojska Obrony Terytorialnej, ale również wolontariuszy z Ruchu Obrony Granic tych, którzy bezinteresownie organizują patrole" – mówił.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję