Reklama

Prawosławne napięcia

Ukraina jest dziś nie tylko przedmiotem agresji ze strony Rosji, jest również polem walki o „rząd dusz” nad wiernymi prawosławnymi między Moskwą a Konstantynopolem. Wynika to z faktu rywalizacji prawosławnego patriarchatu Moskwy z patriarchatem Konstantynopola o prymat w świecie prawosławnym.

Niedziela Ogólnopolska 10/2022, str. 16-17

[ TEMATY ]

Ukraina

Haidamac/wikimedia.org

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

W pierwszym tysiącleciu Kościoła początkowo najważniejsze były cztery stolice biskupie: Rzym, Antiochia, Aleksandria oraz Jerozolima – wskazywał na to sobór w Nicei w 325 r. Kolejny sobór powszechny w Konstantynopolu w 381 r. uznał biskupa Konstantynopola za drugiego po biskupie Rzymu ze względu na to, że urzędował on w nowej stolicy Cesarstwa Rzymskiego, którą założył Konstantyn. Pierwszym spośród biskupów w Kościele przez całe pierwsze tysiąclecie był jednak biskup Rzymu.

Pierwszy wśród równych

Po odłączeniu się chrześcijaństwa wschodniego od jedności z Rzymem w 1054 r. (tzw. schizma wschodnia) patriarcha Konstantynopola został uznany za primus inter pares – pierwszego wśród innych równych mu w godności biskupów prawosławnych. Nigdy nie odgrywał on jednak takiej roli na Wschodzie jak papież w Kościele katolickim w pierwszym i drugim tysiącleciu, ponieważ nie miał władzy nad innymi diecezjami i biskupami. Dodatkowo jego znaczenie zdecydowanie osłabło po tym, jak w 1453 r. Turcy zdobyli miasto i nazwali je Istambułem – najeźdźcy podporządkowali sobie również rezydującego w mieście patriarchę.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

W tym samym czasie rosła rola innego ośrodka życia prawosławnego, mianowicie Moskwy. Początki chrześcijaństwa na Rusi związane są z Kijowem, jednak kiedy w XIII wieku Tatarzy zniszczyli to miasto, biskupi prawosławni przenieśli się do Moskwy. Carom rosyjskim zależało na zdobyciu autokefalii i pozyskaniu dla biskupów tytułu patriarchy, co stało się w 1589 r. za zgodą patriarchy Konstantynopola Jeremiasza II. W 1685 r. Moskwa podporządkowała sobie prawosławnych chrześcijan żyjących na Rusi Kijowskiej, czyli na dzisiejszej Ukrainie, na co – chcąc nie chcąc – zgodził się Konstantynopol. Patriarcha Moskwy zawsze był podporządkowany władzy carów, którzy traktowali sprawy religii prawosławnej jako kolejne narzędzie do prowadzenia swojej imperialistycznej polityki.

Od czasu upadku Konstantynopola w 1453 r. Moskwa coraz śmielej głosiła, że to ona jest centrum wiary prawosławnej, a jej patriarcha – pierwszym biskupem chrześcijańskiego Wschodu, aż w końcu ogłosiła się „trzecim Rzymem”, czyli prawdziwym i jedynym centrum chrześcijaństwa.

Reklama

Nowa linia podziału

Napięcia na linii Moskwa – Konstantynopol pojawiły się po upadku komunizmu w Europie Środkowej i Wschodniej, kiedy to Kościoły prawosławne w Estonii i na Ukrainie zwróciły się do patriarchy Konstantynopola o pomoc w uwolnieniu się od zależności od Moskwy.

W 1966 r. patriarcha, na prośbę większości wiernych estońskiego Kościoła prawosławnego, powołał Estoński Apostolski Kościół Prawosławny, który jest kontynuacją struktur z lat 1923-45, zanim Estonia stała się republiką sowiecką, a Kościół prawosławny w tym kraju został przymusowo włączony do patriarchatu moskiewskiego. Moskwa długo nie chciała uznać przejścia większości parafii prawosławnych w tym kraju pod jurysdykcję Konstantynopola, co przenosiło się na dialog katolicko-prawosławny. Przykładowo: kiedy w 2007 r. w Rawennie miało miejsce spotkanie Międzynarodowej Komisji ds. Dialogu Teologicznego między Kościołem rzymskokatolickim a Kościołem prawosławnym, delegacja Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego na czele z metropolitą Hilarionem opuściła je, by w ten sposób zaprotestować przeciw obecności przedstawicieli Estońskiego Apostolskiego Kościoła Prawosławnego.

Kolejnym aktem sprzeciwu patriarchatu moskiewskiego wobec Konstantynopola było zbojkotowanie soboru wszechprawosławnego, który został zwołany przez patriarchę Bartłomieja w 2016 r. jako pierwszy od 787 r. sobór prawosławny ekumeniczny. W ostatnich tygodniach przed jego rozpoczęciem z udziału w nim zrezygnowały prawosławna Cerkiew rosyjska oraz związane z nią Cerkwie w Bułgarii, Antiochii i Gruzji, co sprawiło, że zgromadzenie to nie mogło zostać określone mianem soboru.

W 2013 r. metropolita Hilarion wyjaśnił stanowisko patriarchatu moskiewskiego w kwestii rozumienia prymatu na poziomie Kościoła powszechnego. Zarzucił w nim patriarsze Konstantynopola próbę przekształcenia jego prymatu na wzór prymatu biskupa Rzymu.

Reklama

Ukraińskie pole bitwy

Kolejnym przykładem konfliktu między dwoma patriarchatami jest kwestia prawosławia na Ukrainie, która jest prawdziwym polem bitwy – dosłownie i w przenośni – o rosyjskie wpływy polityczne i religijne w tym kraju.

W czasie, gdy Ukraina była republiką sowiecką, istniała tam Cerkiew prawosławna zależna od patriarchatu Moskwy. Po upadku komunizmu na Ukrainie wielu biskupów prawosławnych uznało, że należy się wyzwolić od kurateli Moskwy, i poprosiło patriarchę Konstantynopola Bartłomieja I o udzielenie im autokefalii, czyli niezależności. Prośba o autokefalię była związana ze wzrostem świadomości narodowej Ukraińców i traktowaniem patriarchatu Moskwy jako przedłużenia politycznych wpływów Rosji na Ukrainie.

Mimo sprzeciwu patriarchy Cyryla i władz rosyjskich na czele z Władimirem Putinem 6 stycznia 2019 r. patriarcha Bartłomiej I podpisał dokument o autokefalii Kościoła Prawosławnego Ukrainy. Od tego momentu istnieją tam dwa Kościoły prawosławne: jeden podlegający Moskwie i drugi niezależny, ale będący w jedności z Konstantynopolem.

Decyzja patriarchy Konstantynopola o odłączeniu się prawosławnej Cerkwi Ukrainy od patriarchatu Moskwy sprawiła, że został on uznany przez patriarchę Cyryla za schizmatyka, a jego imienia nie wspomina się w modlitwie eucharystycznej. Moskwa zerwała również stosunki z każdym Kościołem, który uznał niezależność Ukrainy, m.in. z patriarchatem Aleksandrii. Kościoły autokefaliczne związane z Moskwą, m.in. Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny, również nie uznały decyzji patriarchy Bartłomieja.

Konflikty między patriarchatami Moskwy i Konstantynopola o pierwszeństwo w łonie prawosławia oraz podziały wśród Kościołów autokefalicznych – w zależności od tego, czy są związane z jednym lub drugim patriarchatem – to kolejny dowód na to, że Wschód rzeczywiście potrzebuje przyjęcia prymatu papieża. Brak prymatu na poziomie powszechnym, którego Chrystus udzielił Kościołowi w osobie Piotra i jego następców, uniemożliwia harmonijne życie Kościołów lokalnych w komunii między sobą w łonie jednego Kościoła Chrystusowego.

Autor jest dogmatykiem i ekumenistą, prof. Uniwersytetu Szczecińskiego

2022-03-01 13:05

Ocena: +2 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Kard. Krajewski z ewangeliczną misją na Ukrainie

[ TEMATY ]

Ukraina

kard. Krajewski

Bożena Sztajner/Niedziela

Zdjęcie archiwalne

Zdjęcie archiwalne

Kard. Konrad Krajewski jest na Ukrainie. To już jego szósta misja w tym kraju jako wysłannika Papieża do udręczonego narodu ukraińskiego. Wczoraj papieski jałmużnik ze Lwowa udał się do Odessy, dziś dotarł do Chersonia.

„To jest ewangeliczna wyprawa – mówi Radiu Watykańskiemu kard. Krajewski. - Być z tymi ludźmi w imieniu Ojca Świętego. Nie trzeba wiele mówić, wystarczy być. Módlmy się za nich wszystkich, jak i za nas, żebyśmy do tej wojny się nie przyzwyczaili i by nadal była niesiona pomoc”.

CZYTAJ DALEJ

Francja: wyjątkowa Wielkanoc z rekordową liczbą nowych katolików

2024-03-26 18:40

[ TEMATY ]

Francja

twitter.com

Kościół we Francji przygotowuje się w do wyjątkowej Wielkanocy z kolejną rekordową liczbą katechumenów. Choć dokładne dane nie zostały jeszcze ogłoszone, to szacuje się, że chrztów dorosłych będzie w tym roku o co najmniej 30 proc. więcej. To prawdziwa epidemia, a raczej niespodziewany cudowny połów - przyznaje ks. Pierre-Alain Lejeune, proboszcz z Bordeaux.

Zauważa, że wszystko zaczęło się półtora roku temu, kiedy do jego parafii zgłosiło się w sprawie chrztu kilkadziesiąt osób, tak iż obecnie ma osiem razy więcej katechumenów niż dwa lata temu. Początkowo myślał, że to przejaw dynamizmu jego parafii. Szybko jednak się przekonał, że nie jest wyjątkiem. Inni proboszczowie mają ten sam «problem», są przytłoczeni nagłym napływem nowych katechumenów.

CZYTAJ DALEJ

Pożegnanie poety

2024-03-28 17:13

Biuro Prasowe AK

    – Żegnamy człowieka niezwykłego, o którego prawdziwym duchu mówi jego poezja – mówił abp Marek Jędraszewski.

    W środę 27 marca w kościele Świętego Krzyża w Krakowie miały miejsce uroczystości pogrzebowe śp. Leszka Długosza. Doczesne szczątki artysty spoczęły na Cmentarzu Rakowickim. Zwrócił uwagę na zbiór wierszy „Ta chwila, ten blask lata cały”. – Ten zbiór mówi wiele o miłości pana Leszka Długosza do życia; do tego, by tym życiem umieć się także upajać – dodawał metropolita

CZYTAJ DALEJ
Przejdź teraz
REKLAMA: Artykuł wyświetli się za 15 sekund

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję