Strona powstała dzięki digitalizacji dokumentów, takich jak: karty ewidencyjne, zdjęcia, mapy, plany, schematy, ryciny i inne, które zostały udostępnione w przestrzeni on-line. Zajmuje się tym Narodowy Instytut Dziedzictwa (NID). To państwowa instytucja kultury, której organizatorem jest Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Odgrywa ona rolę ekspercką i opiniodawczą w zakresie ochrony zabytków i opieki nad nimi.

Z myślą o gospodarce

Narodowy Instytut Dziedzictwa tworzy podstawy do ochrony dziedzictwa kulturowego, aby mogło być zachowane dla przyszłych pokoleń. Zajmuje się także kształtowaniem świadomości społecznej w zakresie wartości i zachowania dziedzictwa kulturowego, a ponadto gromadzeniem i upowszechnianiem wiedzy na ten temat.

Jednym z priorytetowych zadań, w których realizację włącza się ta instytucja, jest udział w projekcie „Digitalizacja i udostępnianie cyfrowych dóbr kultury – zabytków oraz grobów i cmentarzy wojennych”. Zdigitalizowane zostaną wszystkie obiekty nieruchome oraz zabytki archeologiczne włączone do Krajowej Ewidencji Zabytków, a także karty ewidencyjne grobów i cmentarzy wojennych znajdujących się w archiwach urzędów wojewódzkich. Jest to bardzo ważny proces, ponieważ dotyczy ogromnej skarbnicy wiedzy o czasach, które już dawno odeszły do historii.

W efekcie powstaną rozbudowana baza danych o obiektach zabytkowych, grobach i cmentarzach wojennych oraz teleinformatyczny system gromadzenia i udostępniania danych. Unowocześni to i uczyni bardziej konkurencyjną polską gospodarkę.

– Nie sama digitalizacja zbiorów jest naszym celem. To tylko narzędzie do osiągnięcia nadrzędnego celu projektu, którym jest ponowne wykorzystanie digitalizowanych zasobów. Gospodarka oparta na danych, otwarta na ich prezentowanie, jest gospodarką konkurencyjną; zmierzając w tym kierunku, mamy szansę na arenie europejskiej i światowej zajmować coraz to wyższe miejsca. Digitalizacja ma nam przynieść lepszy poziom życia – wskazuje Ewa Siczek, dyrektor Biura Projektów Rozwoju Usług Cyfrowych Centrum Projektów Polska Cyfrowa.

Warto dodać, że nawet 35% globalnej emisji z paliw kopalnych do 2030 r. może zostać zredukowane dzięki digitalizacji. Jak to możliwe?

Technologie cyfrowe realizują zadanie dekarbonizacji na trzy sposoby, czyli przez: podniesienie poziomu wiedzy o procesach dzięki monitorowaniu i śledzeniu danych, optymalizację i automatyzację oraz przewidywanie niekorzystnych zdarzeń i zapobieganie im.

Nowoczesne technologie

Badanie i dokumentacja zabytków wpisane są w działania NID już od 60 lat. Gromadzona jest wiedza nt. zasobu zabytkowego w Polsce, ale też chroniona pamięć o krajobrazie Polski, który dzisiaj już nie istnieje.

W archiwach NID można zobaczyć krajobraz kulturowy Polski, który zniknął wraz z rozwojem naszego kraju, m.in. nieistniejące już dzisiaj zabytki czy dawne zwyczaje i obrzędy ludowe.

– Mamy niezbędny zasób wiedzy do tego, żeby się rozwijać, żeby ten zasób był potencjałem rozwojowym, społeczno-gospodarczym – zaznacza dr hab. Katarzyna Zalasińska, dyrektor NID. Wiedzę tę instytut wykorzystuje od wielu lat, starając się m.in. ją udostępniać, przy użyciu najnowszych technologii, jak najszerszej publiczności. W 2015 r. zaczął prowadzić portal: www.zabytek.pl , ale już 10 lat wcześniej zapoczątkował stosowanie najnowszych technologii. Wówczas zakupiono pierwsze skanery do skaningu laserowego.

Trzeci wymiar

Pracownicy NID skupiają się obecnie na skanowaniu dokumentacji, opatrywaniu jej w metadane, czyli mówiąc najogólniej – dane o danych. Są to informacje używane do opisywania danych zawartych np. na stronie internetowej, w dokumencie czy pliku. Kolejną czynnością jest odwzorowywanie obiektów przestrzennych za pomocą wektoryzacji oraz skanowania obiektów 3D.

Laserowe skanery 3D emitują wiązkę lasera (czerwoną lub niebieską), którą kieruje się na skanowany obiekt. Urządzenie mierzy załamanie promieni lub ich odległość do obiektu. Wykorzystując te dane, oprogramowanie buduje model 3D skanowanego obiektu.

Digitalizacji zostały poddane również fiszki adresowe oraz dokumentacja naukowo-badawcza związana z zachowaniem dziedzictwa, którą nazywa się materiałami spuściznowymi.

Ciekawym zabiegiem realizowanym w ramach projektu jest również cyfrowe odwzorowywanie architektury drewnianych obiektów sakralnych, m.in. kościoła św. Jakuba w Błażejewie, kościoła ewangelickiego w Brokęcinie czy kościoła Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Tarnówce w Wielkopolsce.

W wojennej zawierusze

Digitalizacja ma szczególnie ważne znaczenie w odniesieniu do sytuacji na Ukrainie i zniszczeń, których tam dokonano. Konserwacja przez dokumentację stanowi naukowy zapis formy przestrzennej zabytku dla ocalenia go w świadomości naukowej i za jej pośrednictwem – w pamięci zbiorowej społeczeństwa.

– Ten trudny czas pokazuje, jak ważną, czasami niedocenianą, rolą jest badanie i dokumentowanie zabytków. To jest żmudna, często niewidoczna praca – podkreśla dyr. Zalasińska.

Dzięki wielkiemu wysiłkowi polskich konserwatorów, którzy często wręcz z narażeniem życia ratują bezcenną dokumentację, udało się po II wojnie światowej odtworzyć ważne dla kultury narodowej pomniki naszej historii, m.in. mogiły powstańców śląskich w Jemielnicy i Kielczy w woj. opolskim, ulicę Kościeliską w Zakopanem czy dawny kościół Świętych Piotra i Pawła na Helu – obecnie Muzeum Rybołówstwa.

Udostępnianie

Wiele z nich znajdziemy na portalu.Wśród nich – polskie zabytki wpisane do rejestru zabytków, obiekty z listy światowego dziedzictwa UNESCO, zabytki wpisane na listę Pomników Historii przez Prezydenta RP czy też zabytki ujęte w krajowej ewidencji zabytków nieruchomych i archeologicznych oraz ewidencji grobów i cmentarzy wojennych.

Po rejestracji i zalogowaniu się w serwisie użytkownicy mogą dodawać wykonane przez siebie zdjęcia i opisy, wytyczać szlaki wycieczek po zabytkach, dodawać obiekty do ulubionych oraz tworzyć notatki. Ważną funkcjonalnością portalu jest także możliwość zgłaszania zagrożeń dotyczących zabytków do właściwego lokalnie konserwatora zabytków.

Cenna baza

Prace związane z projektem dobiegną końca 30 września. Realizacja wszystkich przedsięwzięć wymaga rozbudowy systemu teleinformatycznego służącego gromadzeniu i udostępnianiu posiadanych zasobów oraz wyposażenia pracowni digitalizacyjnej w nowoczesne skanery płaskie i skaner 3D. Zarówno to przedsięwzięcie, jak i rozbudowa infrastruktury systemowej (IT) niezbędnej do bezpiecznego gromadzenia danych oraz ich efektywnego udostępniania są integralną częścią projektu. Już teraz udało się zeskanować i udostępnić na portalu ponad 700 tys. dokumentów. Docelowo w tej bazie znajdzie się ponad 1,3 mln dokumentów dotyczących naszego dziedzictwa kulturowego.