To zupełnie normalne, że stres, zmęczenie, niektóre choroby czy leki mogą powodować problemy z pamięcią. Jeśli jednak masz ponad 65 lat i zaczynasz zapominać coraz więcej rzeczy, to czas, aby zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej i porozmawiać o pierwszych objawach demencji. Demencja, inaczej otępienie, to zespół objawów spowodowanych różnymi chorobami mózgu. Ich cechą wspólną jest zaburzenie funkcji poznawczych, takich jak spostrzeganie, myślenie, pamięć, uwaga, język, uczenie się czy podejmowanie decyzji.

Demencja jest to zespół objawów, który może występować w przebiegu różnych chorób. Jedną z nich, a zarazem najczęstszą przyczyną demencji jest właśnie choroba Alzheimera. Po raz pierwszy opisana już ponad 100 lat temu. Do dzisiaj jednak nie znamy jej dokładnej przyczyny. Uważa się, że jest wynikiem gromadzenia się patologicznych białek w komórkach nerwowych i dookoła nich. Może występować również rodzinna postać choroby Alzheimera – jest ona dziedziczona i wiąże się z wcześniejszym wiekiem zachorowania – nawet ok. 30. roku życia.

Do wczesnych objawów tej choroby należą problemy z pamięcią: zapominanie ostatnich wydarzeń czy umówionych wizyt, zagubienie nawet w znanych miejscach, gubienie przedmiotów. Ponadto mogą występować zaburzenia koncentracji, trudności w planowaniu oraz językowe – np. problemy w odnajdywaniu słów, zmienność nastroju, drażliwość, utrata zainteresowań. W miarę postępu choroby osoba cierpiąca na demencję zaczyna się zachowywać w coraz bardziej odmienny dla siebie sposób. Pojawiają się poważne problemy z jej codziennym funkcjonowaniem: zaburzenia jedzenia i picia prowadzące do spadku masy ciała, pobudzenie i niepokój zwłaszcza w godzinach wieczornych i większa senność w ciągu dnia.

Kolejną po chorobie Alzheimera przyczyną demencji jest otępienie naczyniopochodne – spowodowane chorobami, które uszkadzają naczynia krwionośne w mózgu, jak np. udar mózgu. Jeszcze rzadziej występują otępienie z ciałami Lewy’ego oraz otępienie czołowo-skroniowe.

Charakterystycznymi objawami otępięnia z ciałami Lewy’ego są drażliwość, chwiejność emocjonalna, halucynacje wzrokowe, koszmary senne, upadki oraz drżenie rąk i nóg.

Otępienie czołowo-skroniowe rozwija się nieco wcześniej niż pozostałe rodzaje demencji. Najczęściej pierwsze objawy pojawiają się między 50. a 65. rokiem życia. Do jego charakterystycznych objawów należą zmiana osobowości, niedostosowanie społeczne, agresja, utrata empatii, zachowania wulgarne, a także zmniejszenie zasobu słownictwa, problemy z rozumieniem mowy czy mówieniem.

Do rzadszych przyczyn demencji należą m.in. choroby infekcyjne, nowotwory, niedobory składników odżywczych, toksyny czy choroby neurologiczne.

• Wśród chorób niedoborowych na uwagę zasługują niedobory witamin z grupy B.

• Wśród nowotworów, to są guzy mózgu oraz przerzuty innych nowotworów do tego narządu. Do rozwoju demencji może dojść również w wyniku radioterapii, czyli napromieniowania mózgu w trakcie leczenia przeciwnowotworowego.

• Choroby takie jak AIDS, kiła czy gruźlica w chwili, w której dochodzi do zajęcia układu nerwowego, również mogą się manifestować objawami otępiennymi.

• Kolejnymi możliwymi przyczynami demencji są zatrucia. Nie tylko lekami, ale również rozpuszczalnikami czy środkami ochrony roślin, a także ekspozycja na metale ciężkie, przede wszystkim na rtęć, ołów czy arsen.

• Zaburzeniami poznawczymi mogą się również objawiać choroby takie jak niedoczynność tarczycy, stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, zespół Downa, depresja czy schizofrenia.

Leczenie

Jak widać, przyczyny demencji są zróżnicowane. 5-20% przyczyn otępień to tzw. otępienia rzekome, czyli spowodowane odwracalnymi czynnikami, które wcześnie wykryte mogą być skutecznie leczone. Na pozostałe rodzaje demencji nie ma lekarstwa, możemy jednak odpowiednimi działaniami spowolnić postęp choroby i poprawić jakość życia osób na nią cierpiących.E.B.

Jak objawia się demencja?

Każdy z nas jest inny, dlatego też osoba cierpiąca na demencję choruje we właściwy dla siebie sposób. Są jednak pewne objawy, które dotyczą większości chorych. Do podstawowych symptomów należą: utrata pamięci, np. zapominanie niedawnych wydarzeń czy umówionych spotkań, problemy z koncentracją, planowaniem oraz organizacją. Ponadto pojawiają się kłopoty z językiem i komunikacją, np. zapominanie słów oraz trudności z oceną czy osądem. Charakterystyczne są również problemy z orientacją co do czasu i miejsca. Obok wymienionych powyżej zaburzeń funkcji poznawczych w otępieniu mogą również występować chwiejność emocjonalna, zaburzenia zachowania, zmiana osobowości czy utrata zainteresowań. Wraz z postępem choroby pojawiają się agresja, brak krytycyzmu co do własnych działań, problemy ze snem, tzw. wędrowanie, czyli bezcelowe chodzenie po domu lub jego opuszczenie i błąkanie się po okolicy.

Jakie czynniki zwiększają ryzyko zachorowania?

Najważniejszym czynnikiem ryzyka zachorowania na demencję jest wiek. Zachorowalność na tę chorobę gwałtownie wzrasta wraz z wiekiem i dotyczy nawet 40% osób powyżej 85. roku życia. Na wiek czy geny nie mamy wpływu, ale nasze zachowania i nawyki również mogą przyczynić się do rozwoju tej choroby. Nadwaga, otyłość, palenie papierosów, spożywanie alkoholu czy brak aktywności fizycznej, a także choroby tak częste wśród ludzi starszych, takie jak nadciśnienie tętnicze czy cukrzyca, też przyczyniają się do rozwoju demencji. Ponadto udowodniono, że ryzyko zachorowania zwiększają: depresja, samotność, brak kontaktów rodzinnych i przyjacielskich. Nieodpowiednia dieta – bogata w szkodliwe tłuszcze trans obecne np. w chipsach czy fast foodach oraz w cukry proste (słodkie napoje, słodycze) również niekorzystnie wpływa na pracę mózgu i przyczynia się do rozwoju demencji.