- Celem powstałego muzeum jest upamiętnienie Polaków, którzy mimo zagrożenia pomagali społeczności żydowskiej – podkreślił Wacław Ortyl, marszałek województwa podkarpackiego. Zdaniem marszałka placówka, która powstała w miejscowości rodziny Ulmów, odznaczonej za pomoc Żydom tytułem "Sprawiedliwych wobec Narodów Świata", jest świadectwem heroizmu nie tylko tej rodziny, ale bardzo wielu mieszkańców Podkarpacia i całej Polski.

Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. rodziny Ulmów w Markowej, współfinansowane przez władze samorządowe i Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, będzie placówką narodową – ma promować i przypominać zaangażowanie wszystkich Polaków, którzy chronili Żydów przed eksterminacją. - Powinniśmy przypominać młodym pokoleniom, że nawet w tak trudnych czasach, gdy Polacy sami byli eksterminowani przez Niemców, nie bali się pomagać tym, którzy jeszcze bardziej byli narażeni na zagładę – podkreślił dyrektor Muzeum w Markowej Mateusz Szpytma.

Nowa placówka muzealna, zgodnie z założeniem, ma być nie tylko miejscem pamięci. – Ma mieć charakter informacyjny, edukacyjny, ale i badawczy. W tym zakresie nasza placówka podejmuje współpracę z Instytutem Pamięci Narodowej i innymi muzeami – wyjaśnił marszałek Ortyl. Szczególnie istotna będzie tu współpraca z warszawskim Muzeum historii Żydów Polskich POLIN, którego dyrektor Dariusz Stola zapewnił, że dobra wola obu stron będzie motywem do współpracy przy organizowaniu wspólnych konferencji i programów edukacyjnych. – Cieszę się, że powstało w Polsce miejsce pamięci o tych czasem zapominanych bohaterach narodowych. Muzeum w Markowej jest rozszerzeniem tego, co POLIN prezentuje na ograniczonej powierzchni – podkreślił Dariusz Stola.

Za merytoryczną część ekspozycji odpowiada Instytut Pamięci Narodowej. W muzeum zobaczyć będzie można archiwalne zdjęcia, listy i pamiątki. Niektóre eksponaty były przez lata pielęgnowane i przechowywane przez mieszkańców Podkarpacia. Na placu przed muzeum znajduje się mur pamięci o Polakach-bohaterach. W posadzce natomiast znajdują się płyty świetlne z nazwiskami osób, które straciły życie. Ekspozycję muzealną przygotował Mirosław Nizio, który współpracował wcześniej przy tworzeniu Muzeum Powstania Warszawskiego i Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.

Otwarcie muzeum w Markowej odbędzie się 17 marca. Weźmie w nim udział prezydent RP Andrzej Duda oraz m.in. przedstawiciele ambasad Niemiec, Stanów Zjednoczonych i Izraela, a także delegaci Watykanu. Wcześniej, na zamku w Łańcucie, prezydent wręczy „Sprawiedliwym wobec Narodów Świata” odznaczenia państwowe.

Uroczystości transmitowane będą podczas specjalnych spotkań organizowanych przez kilkadziesiąt polskich placówek dyplomatycznych, m.in. ambasady w Wiedniu, Paryżu, Berlinie, Wilnie, Rzymie, Oslo i Waszyngtonie. W programie, obok transmisji, przewidziane są także prezentacje, wykłady historyczne, a także inauguracja wystawy „Samarytanie z Markowej” tłumaczonej na kilka języków.

Zdaniem ministra Jana Dziedziczaka otwarcie Muzeum Polaków Ratujących Żydów i związane z nim spotkania organizowane w kilkudziesięciu krajach będą największym wydarzeniem w historii polskiej dyplomacji. – Zależy nam na tym, aby to miejsce wypromować również za granicą, aby przy tej okazji pokazać prawdę o II wojnie światowej. W ten sposób chcemy dać świadectwo Polaków, którzy pomagali Żydom i przeciwdziałać pojawiającym się ciągle błędnym publikacjom o „polskich obozach koncentracyjnych” – wyjaśnił Jan Dziedziczak z Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

Małżonkowie Józef i Wiktoria Ulmowie mieszkali wraz z sześciorgiem dzieci w Markowej na Podkarpaciu. W czasie okupacji ukrywali w swoim gospodarstwie ośmioro Żydów. 24 marca 1944 r. w nocy do ich domu wtargnęli hitlerowcy. Najpierw zamordowali ukrywanych Żydów, a potem całą rodzinę Ulmów, w tym Wiktorię, która była w dziewiątym miesiącu ciąży, a także dzieci, z których najstarsze miało 8 lat, a najmłodsze 1,5 roku.

W 1995 r. Józef i Wiktoria Ulmowie zostali uhonorowani tytułem „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata”. Proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów na etapie diecezjalnym zakończył się w 2008 r. W 2011 r. wszystkie dokumenty trafiły do Watykanu. W 2004 r. odsłonięto pomnik przypominający heroiczność rodziny Ulmów.