Zakończenie. Zawierzenie Maryi
«Potem wielki znak ukazał się na niebie: Niewiasta obleczona w słońce» (Ap 12, 1).
Niewiasta, smok i dziecię
122. Dziejowym kolejom Kościoła towarzyszą «znaki», widoczne dla wszystkich, ale wymagające interpretacji. Wśród nich Apokalipsa wymienia «wielki znak», który ukazał się na niebie, mówiący o walce Niewiasty ze smokiem.
W Niewieście obleczonej w słońce, która cierpi bóle rodzenia (por. Ap 12, 1-2), można widzieć Izraela proroków, rodzącego Mesjasza, «który wszystkie narody będzie pasał rózgą żelazną» (Ap 12, 5; por. Ps 2, 9). Ale jest to również Kościół, lud nowego Przymierza, wydany na pastwę prześladowania, a jednak chroniony przez Boga. Smok to «Wąż starodawny, który się zwie diabeł i szatan, zwodzący całą zamieszkałą ziemię» (Ap 12, 9). Walka jest nierówna; wydaje się, że Smok ma przewagę, tak wielka jest jego arogancja wobec bezbronnej i cierpiącej Niewiasty. W rzeczywistości zwycięzcą jest Syn zrodzony przez Niewiastę. W tej walce jedno jest pewne: wielki Smok już jest pokonany; «został strącony na ziemię, a z nim strąceni zostali jego aniołowie» (Ap 12, 9). Zwyciężył go przez swoją śmierć i zmartwychwstanie Chrystus, Bóg, który stał się człowiekiem, a męczennicy «dzięki krwi Baranka i dzięki słowu swojego świadectwa» (Ap 12, 11). I nawet gdy Smok nie przestanie się przeciwstawiać, nie trzeba się bać, bo jego klęska już nastąpiła.
123. Ta pewność, ożywia Kościół w jego drodze, kiedy w Niewieście i Smoku odczytuje swą trwającą wiecznie historię. Niewiasta rodząca Syna — Mężczyznę, przypomina nam także Maryję Dziewicę, zwłaszcza w chwili gdy, przeszyta cierpieniem u stóp krzyża, na nowo rodzi Syna jako zwycięzcę, księcia tego świata. Zostaje Ona powierzona Janowi, który ze swej strony zostaje powierzony Jej (por. J 19, 26-27), i staje się Ona w ten sposób Matką Kościoła. Dzięki więzi, jaka łączy Maryję z Kościołem, a Kościół z Maryją, jaśniejsza staje się tajemnica kobiety: «Maryja bowiem, obecna w Kościele jako Matka Odkupiciela, po macierzyńsku uczestniczy w owej ´ciężkiej walce przeciw mocom ciemności´, jaka toczy się w ciągu całej historii ludzkiej. Równocześnie poprzez Jej eklezjalne utożsamienie z ową ´niewiastą obleczoną w słońce´ (por. Ap 12, 1), można powiedzieć, że ´Kościół w Jej osobie osiąga już tę doskonałość, dzięki której istnieje nieskalany i bez zmazy´»192.
124. Cały Kościół zatem patrzy na Maryję. Dzięki rozlicznym sanktuariom maryjnym, rozsianym po wszystkich krajach kontynentu, kult maryjny jest bardzo żywy i rozpowszechniony wśród narodów europejskich.
Kościele w Europie, kontempluj zatem dalej Maryję i uznaj, że jest Ona «po macierzyńsku obecna i uczestniczy w licznych i złożonych sprawach, których pełne jest dzisiaj życie jednostek, rodzin i narodów» i że jest «Wspomożycielką ludu chrześcijańskiego w nieustannej walce dobra ze złem, aby nie ´upadł´, a w razie upadku, aby ´powstał´»193.
Modlitwa do Maryi, Matki nadziei
125. W tej kontemplacji, ożywionej szczerą miłością, Maryja jawi się nam jako obraz Kościoła, który, karmiony nadzieją, uznaje zbawcze i miłosierne działanie Boga, i w Jego świetle odczytuje własną drogę i całą historię. Pomaga nam Ona interpretować również dzisiaj to, co się wydarza, w odniesieniu do Jej Syna, Jezusa. Będąc nowym stworzeniem, ukształtowanym przez Ducha Świętego, Maryja sprawia, że wzrasta w nas cnota nadziei.
Do Niej, Matki nadziei i pocieszenia, zwracamy się ufnie w naszej modlitwie; zawierzamy Jej przyszłość Kościoła w Europie oraz wszystkich kobiet i mężczyzn tego kontynentu:
Maryjo, Matko nadziei,
1. Por. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Orędzie końcowe, 1: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 23 października 1999 r., s. 5; wyd. polskie, n. 12/1999, s. 50.
2. Por. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Instrumentum laboris, 90-91: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 6 sierpnia 1999 r. — Suplement, ss. 17-18.
3. Jan Paweł II, Bulla Incarnationis mysterium (29 listopada 1998 r.), 3-4: AAS 91 (1999), 132-133; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 1/1999, ss. 10-11.
4. Por. Jan Paweł II, List apost. Tertio millennio adveniente (10 listopada 1994 r.), 38: AAS 87 (1995), 30; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 12/1994, s. 17.
5. Por. Przemówienie na «Anioł Pański», 2: Insegnamenti XIX/1, 1599-1600; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 9/1996, s. 26.
6. Synod Biskupów — Pierwsze Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Deklaracja końcowa (13 grudnia 1991 r.), 2: Ench. Vat., 13, n. 619; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 1/1992, s. 47.
7. Tamże, 3, 1. c., n. 621.
8. Por. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Instrumentum laboris, 3: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 6 sierpnia 1999 r. — Suplement, s. 3.
9. Por. Jan Paweł II, Homilia w czasie Mszy św. koncelebrowanej na zakończenie Drugiego Zgromadzenia Specjalnego Synodu Biskupów poświęconego Europie (23 października 1999 r.), 1: AAS 92 (2000), 177: «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 12/1999, s. 48.
10. Por. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Orędzie końcowe, 2: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 23 października 1999 r., s. 5; wyd. polskie, n. 12/1999, s. 50.
11. Por. Jan Paweł II, Homilia w czasie Mszy św. koncelebrowanej na zakończenie Drugiego Zgromadzenia Specjalnego Synodu Biskupów poświęconego Europie (23 października 1999 r.), 4: AAS 92 (2000), 179; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 12/1999, s. 48.
12. Tamże.
13. Por. Propositio 1.
14. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Instrumentum laboris, 2: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 6 sierpnia 1999 r. — Suplement, ss. 2-3.
15.Por. tamże, nn. 12-13. 16-19, dz. cyt., ss. 4-6; tenże, Relatio ante disceptationem, I: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 3 października 1999 r., s. 6-7; tenże, Relatio post disceptationem, II, A: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 11-12 października 1999 r., s. 10.
16. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Relatio ante disceptationem, I, 1. 2: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 3 października 1999 r., s. 6.
17. Por. Propositio 5 a.
18. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Orędzie końcowe, 1: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 23 października 1999 r., s. 5; wyd. polskie, n. 12/1999, s. 50.
19. Por. Propositio 5 a; Papieska Rada ds. Kultury i Papieska Rada ds. Dialogu Międzyreligijnego, Jezus Chrystus dawca wody żywej. Chrześcijańska refleksja nad New Age, Watykan 2003.
20. Por. Propositio 5 a.
21. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Orędzie końcowe, 6: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 23 października 1999 r., s. 5; wyd. polskie, n. 12/1999, s. 53.
22. Jan Paweł II, Przemówienie na «Anioł Pański» (25 sierpnia 1996 r.), 2: Insegnamenti XX/2, 237; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 11-12/1996, s. 48; por. Propositio 9.
23. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Instrumentum laboris, 88: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 6 sierpnia 1999 r. — Suplement, s. 17.
24. Jan Paweł II, Homilia w czasie Mszy św. koncelebrowanej na zakończenie Drugiego Zgromadzenia Specjalnego Synodu Biskupów poświęconego Europie (23 października 1999 r.), 4: AAS 92 (2000), 179; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 12/1999, s. 49.
25. Por. Jan Paweł II, Posynodalna Adhort. apost. Christifideles laici (30 grudnia 1988 r.), 26: AAS 81 (1989), 439; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 12/1988, s. 14.
26. Por. Propositio 21.
27. Tamże.
28. Propositio 9.
29. Tamże.
30. Por. Propositio 4, 1.
31. Jan Paweł II, Homilia w czasie Mszy św. koncelebrowanej na zakończenie Drugiego Zgromadzenia Specjalnego Synodu Biskupów poświęconego Europie (23 października 1999 r.), 2: AAS 92 (2000), 178; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 12/1999, s. 48.
32. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Orędzie końcowe, 2: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 23 października 1999 r., s. 5; wyd. polskie, n. 12/1999, s. 50
33. Por. Propositio 4, 2.
34. Jan Paweł II, Encyklika Centesimus annus (l maja 1991 r.), 47: AAS 83 (1991), 852; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 4/1991, s. 25.
35. Por. Propositio 4, 1.
36. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Instrumentum laboris, 30: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 6 sierpnia 1999 r. — Suplement, s. 8.
37. Por. Homilia w czasie Mszy św. koncelebrowanej na zakończenie Drugiego Zgromadzenia Specjalnego Synodu Biskupów poświęconego Europie (23 października 1999 r.), 3: AAS 92 (2000), 178; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 12/1999, s. 48; por. Kongregacja Nauki Wiary, Deklaracja Dominus Iesus (6 sierpnia 2000 r.), 13: AAS 92 (2000), 754; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 11--12/2000, s. 47.
38. Por. Propositio 5.
39. Por. Jan Paweł II, Encyklika Dominum et Vivificantem (18 maja 1986 r.), 7: AAS 78 (1986), 816; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 4/1986, s. 6; por. Kongregacja Nauki Wiary, Deklaracja Dominus Iesus (6 sierpnia 2000 r.), 16: AAS 92 (2000), 756-757; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 11-12/2000, s. 47.
40. Paweł VI, Encyklika Mysterium fidei (3 września 1965 r.): AAS 57 (1965), 762-763; Święta Kongregacja Rytów, Instrukcja Eucharisticum mysterium (25 maja 1967 r.), 9: AAS 59 (1967) 547; Katechizm Kościoła Katolickiego, 1374.
41. Sobór Trydencki, Dekret De ss. Eucharistia, kan. 1: DS, 1661; por. rozdz. 3: DS, 1641.
42. Jan Paweł II, Encyklika Ecclesia de Eucharistia (17 kwietnia 2003), 15: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 18 kwietnia 2003, s. 2; wyd. polskie, n. 5/2003, s. 9.
43. Por. św. Augustyn, In Ioannis Evangelium, Tractatus VI, rozdz. I, n. 7: PL 35, 1428; św. Jan Chryzostom, O zdradzie Judasza, l, 6: PG 49, 380 c.
44. Por. Sobór Watykański II, Konstytucja o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 7; Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium, 50; Paweł VI, Encyklika Mysterium fidei (3 września 1965 r.): AAS 57 (1965), 762-763; Święta Kongregacja Rytów, Instrukcja Eucharisticum mysterium (25 maja 1967 r.), 9: AAS 59 (1967) 547; Katechizm Kościoła Katolickiego, 1373-1374.
45. Jan Paweł II, Motu proprio «Spes aedificandi» (1 października 1999 r.), 1: AAS 92 (2000), 220; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 12/1999, s. 12.
46. Por. Jan Paweł II, Przemówienie w polskim Parlamencie w Warszawie (11 czerwca 1999 r.), 6: Insegnamenti XXII/1, 1276; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 8/1999, s. 54.
47. Por. Jan Paweł II, Przemówienie pożegnalne na lotnisku w Krakowie (10 czerwca 1997 r.), 4: Insegnamenti XX/1, 1496- 1497; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 7/1997, s. 71.
48. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Orędzie końcowe, 4: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 23 października 1999 r., s. 5; wyd. polskie, n. 12/1999, s. 51.
49. Por. Propositio 15, 1; Katechizm Kościoła Katolickiego, 773; Jan Paweł II, List apost. Mulieris dignitatem (15 sierpnia 1988 r.), 27: AAS 80 (1988), 1718; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 8/1988, s. 11.
50. Por. Propositio 15, 1.
51. Por. Propositio 21.
52. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Orędzie końcowe, 4: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 23 października 1999 r., s. 5; wyd. polskie, n. 12/1999, s. 51.
53. Propositio 9.
54. Tamże.
55. Tamże.
56. Por. Propositio 22.
57. Jan Paweł II, Posynodalna Adhort. apost. Pastores dabo vobis (25 marca 1992 r.), 15: AAS 84 (1992), 679-680; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 3-4/1992, s. 13.
58. Por. tamże, 29, dz. cyt., 703-705; Propositio 18.
59. Por. Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich, kan. 373.
60. Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 277, 1.
61. Por. Paweł VI, Encyklika Sacerdotalis coelibatus (24 czerwca 1967 r.), 40: AAS 59 (1967), 673.
62. Por. Propositio 18.
63. Por. tamże.
64. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Orędzie końcowe, 4: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 23 października 1999 r., s. 5; wyd. polskie, n. 12/1999, s. 52.
65. Por. Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium, 29.
66. Por. Propositio 19.
67. Por. tamże.
68. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Relatio ante disceptationem, III: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 3 października 1999 r., s. 9.
69. Por. Propositio 17.
70. Por. tamże.
71. Jan Paweł II, Przemówienie do uczestników kongresu «Nowe powołania dla nowej Europy» (9 maja 1997 r.), 1-3: Insegnamenti XX/1, 917-918; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 8-9/1997, s. 37.
72. Jan Paweł II, Posynodalna Adhort. apost. Christifideles laici (30 grudnia 1988 r.), 7: AAS 81 (1989), 404; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 12/1988, s. 10.
73. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Instrumentum laboris, 82: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 6 sierpnia 1999 r., s. 16.
74. Por. Propositio 29.
75. Por. Propositio 30.
76. Por. tamże.
77. Paweł VI, Adhort. apost. Evangelii nuntiandi (8 grudnia 1975 r.), 14: AAS 68 (1976), 13.
78. Por. Propositio 3 b.
79. Por. Jan Paweł II, Encyklika Redemptoris missio (7 grudnia 1990 r.), 37: AAS 83 (1991), 282-286; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 1/1991, s. 17.
80. Por. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Relatio ante disceptationem, I, 2: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 3 października 1999 r., s. 7.
81. Por. Propositio 3 a.
82. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Relatio ante disceptationem, III, 1: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 3 października 1999 r., s. 8.
83. Por. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Instrumentum laboris, 53: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 6 sierpnia 1999 r. — Suplement, s. 12.
84. Por. Propositio 4, 1.
85. Por. Propositio 26, 1.
86. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Relatio ante disceptationem, III, 1: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 3 października 1999 r., s. 9.
87. Paweł VI, Adhort. apost. Evangelii nuntiandi (8 grudnia 1975 r.), 41: AAS 68 (1976), 31.
88. Propositio 8, 1.
89. Propositio 8, 2.
90. Por. Propositiones 8, l a-b; 6.
91. Por. Jan Paweł II, Adhort. apost. Catechesi tradendae (16 października 1979 r.), 21: AAS 71 (1979), 1294--1295.
92. Por. Propositio 24.
93. Por. Propositio 8, l c.
94. Por. Propositio 24.
95. Por. Propositio 22.
96. Por. Jan Paweł II, Przemówienie do członków Rady Konferencji Episkopatów Europy (16 kwietnia 1993 r.), 1: AAS 86 (1994), 227; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 7/1993, s. 30.
97. Jan Paweł II, Przemówienie na ekumenicznej Liturgii Słowa w katedrze w Paderbornie (22 czerwca 1996 r.), 5: Insegnamenti XIX/1, 1571; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 9/1996, s. 15.
98. Paweł VI, List z 13 stycznia 1970 r.: Tomos agapis, Rzym-Istambuł 1971, ss. 610-611; por. Jan Paweł II, Encyklika Ut unum sint (25 maja 1995 r.), 99: AAS 87 (1995), 980; «L´Osservatore Romano», wyd.polskie, n. 6/1995, s. 30.
99. Jan Paweł II, Encyklika Redemptoris missio (7 grudnia 1990 r.), 55: AAS 83 (1991), 302; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 1/1991, s. 24.
100. Tamże, 36, dz. cyt., 281.
101. Por. Synod Biskupów — Pierwsze Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Deklaracja końcowa, (13 grudnia 1991 r.), 8: Ench. Vat., 13, nn. 653-655; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 1/1992, s. 51; Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Instrumentum laboris, 62: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 6 sierpnia 1999 r. — Suplement, s. 13; Propositio 10.
102. Propositio 10; por. Komisja ds. Kontaktów Religijnych z Judaizmem, Pamiętamy: refleksja nad Szoah, (16 marca 1998 r.): Ench. Vat. 17, nn. 520-550; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 5-6/1998, ss. 52-56.
103. Synod Biskupów — Pierwsze Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Deklaracja końcowa, (13 grudnia 1991 r.), 9: Ench. Vat., 13, n. 656; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 1/1992, s. 51.
104. Por. Propositio 11.
105. Por. tamże.
106. Jan Paweł II, Przemówienie do Korpusu Dyplomatycznego (12 stycznia 1985 r.), 3: AAS 77 (1985), 650; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 1/1985, s. 12.
107. Sobór Watykański II, Deklaracja o wolności religijnej Dignitatis humanae, 2.
108. Por. Propositio 23.
109. Por. Propositiones 25; 26, 2.
110. Por. Propositio 26, 3.
111. Por. Propositio 27.
112. Jan Paweł II, List do artystów (4 kwietnia 1999 r.), 12: AAS 91 (1999), 1168; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 5-6/1999, s. 9.
113. Por. Propositio 7 b-c.
114. Por. Jan Paweł II, Przemówienie podczas czuwania modlitewnego w Tor Vergata na XV Światowym Dniu Młodzieży (19 sierpnia 2000 r.), 6: Insegnamenti XXIII/2, 212; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 10/2000, s. 21.
115. Por. Papieska Rada ds. Środków Społecznego Przekazu, Etyka w środkach społecznego przekazu, Watykan, 4 czerwca 2000 r.; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 4/2001, ss. 48-58.
116. Propositio 13.
117. Por. Propositio 12.
118. Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym Dei Verbum, 25.
119. Por. Propositio 14.
120. Konstytucja o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 8.
121. Por. Propositio 14; Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Relatio ante disceptationem, III, 2: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 3 października 1999 r., s. 9.
122. Por. Propositio 15, 2 a.
123. Sobór Watykański II, Dekret o posłudze i życiu prezbiterów Presbyterorum ordinis, 5.
124. Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium, 11.
125. Jan Paweł II, Encyklika Ecclesia de Eucharistia (17 kwietnia 2003 r.), 20; «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 18 kwietnia 2003 r., s. 3; wyd. polskie, n. 5/2003, s. 10.
126. Por. Jan Paweł II, Przemówienie na audiencji generalnej (25 października 2000 r.), 2: Insegnamenti XXIII/2, 697; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 3/2001, s. 31.
127. Propositio 16.
128. Por. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Relatio ante disceptationem, III, 2: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 3 października 1999 r., s. 9.
129. Por. Propositio 16.
130. Por. Jan Paweł II, Motu proprio «Misericordia Dei» (7 kwietnia 2002 r.), 6: AAS 94 (2002), 456-457; «L´0s-servatore Romano», wyd. polskie, n. 6/2002, s. 7.
131. Por. Propositio 16; Jan Paweł II, List do kapłanów na Wielki Czwartek 2002 r. (17 marca 2002 r.), 4: AAS 94 (2002), 435-436; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 5/2002, s. 6.
132. Por. Propositio 14 c.
133. Por. tamże.
134. Por. Konstytucja o liturgii Sacrosanctum Concilium, 100.
135. Por. Propositiones 14 c; 20.
136. Por. Propositio 20.
137. Jan Paweł II, List apost. Rosarium Virginis Mariae (16 października 2002 r.), 3: AAS 95 (2003), 7; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 12/2002, s. 5.
138. Por. Propositio 14.
139. Jan Paweł II, Ust apost. Dies Domini (31 maja 1998 r.), 4: AAS 90 (1998), 716; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 8-9/1998, s. 5.
140. Jan Paweł II, Encyklika Redemptor hominis (4 marca 1979 r.), 10: AAS 71 (1979), 274.
141. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Instrumentum laboris, 72: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 6 sierpnia 1999 r. — Suplement, s. 15.
142. Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium, 1.
143. Jan Paweł II, Encyklika Evangelium vitae (25 marca 1995 r.), 90: AAS 87 (1985), 503; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 4/1995, s. 43.
144. Por. Propositio 33.
145. Propositio 35.
146. Por. Propositio 36.
147. Por. Propositio 31.
148. Por. Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, 48.
149. Por. Propositio 31.
150. Jan Paweł II, Przemówienie na III Światowym Spotkaniu Rodzin z okazji ich Jubileuszu (14 października 2000 r.), 6: Insegnamenti XXIII/2, 603; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 1/2001, s. 13.
151. Jan Paweł II, Adhort. apost. Familiaris consortio (22 listopada 1981 r.), 17: AAS 74 (1982), 99-100; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 11/1981, s. 9.
152. Jan Paweł II, Encyklika Centesimus annus (l maja 1991 r.), 39: AAS 83 (1991), 842; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 4/1991, s. 21.
153. Por. Jan Paweł II, Posynodalna Adhort. apost. Christifideles laici (30 grudnia 1988 r.), 40: AAS 81 (1989), 469; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 12/1988, s. 18.
154. Por. Jan Paweł II, Przemówienie na I Światowym Spotkaniu Rodzin (8 października 1994 r.): AAS 87 (1995), 587; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 12/1994, s. 25.
155. Por. Propositio 32.
156. Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, 51.
157. Jan Paweł II, Encyklika Evangelium vitae (25 marca 1995 r.), 63: AAS 87 (1995), 473; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 4/1995, s. 45.
158. Tamże, 95, dz. cyt., 509.
159. Jan Paweł II, Przemówienie do nowego ambasadora Norwegii przy Stolicy Apostolskiej (25 marca 1995): Insegnamenti XVIII/1, 857.
160. Propositio 32.
161. Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, 57.
162. Por. Propositio 28; Synod Biskupów — Pierwsze Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Deklaracja końcowa, (13 grudnia 1991 r.), 10: Ench. Vat., 13, nn. 659--669; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 1/1992, s. 52.
163. Por. Propositio 23.
164. Por. Propositio 28.
165. Propositio 34.
166. Por. Kongregacja ds. Biskupów, Instrukcja Nemo est (22 sierpnia 1969), 16: AAS 61 (1969), 621-622; Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 294 i 518; Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich, kan. 280, § 1.
167. Por. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Orędzie końcowe, 5: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 23 października 1999 r., s. 6; wyd. polskie, n. 12/1999, s. 52.
168. Jan Paweł II, Homilia na zakończenie Drugiego Zgromadzenia Specjalnego Synodu Biskupów poświęconego Europie (23 października 1999 r.), 5: AAS 92 (2000), 179; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 12/1999, s. 49.
169. Propositio 39.
170. Tamże.
171. Por. tamże, Propositio 28.
172. Jan Paweł II, List do kard. Miloslava Vlka, przewodniczącego Rady Konferencji Episkopatów Europy (16 października 2000 r.), 7: Insegnamenti XXIII/2, 628; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 1/2001, s. 46.
173. Tamże.
174. Jan Paweł II, Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 2000 (8 grudnia 1999 r.), 17: AAS 92 (2000), 367-368; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 1/2000, s. 8.
175. Jan Paweł II, Encyklika Centesimus annus (l maja 1991 r.), 35: AAS 83 (1991), 837; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 4/1991, s. 19.
176. Por. Propositio 39.
177. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Instrumentum laboris, 85: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 6 sierpnia 1999 r. — Suplement, s. 17; por. Propositio 39.
178. Por. Jan Paweł II, Przemówienie do Prezydium Parlamentu Europejskiego (5 kwietnia 1979 r.): Insegnamenti II/1, 796-799.
179. Por. Propositio 37.
180. Por. Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, 76.
181. Por. Jan Paweł II, Przemówienie do Korpusu Dyplomatycznego (13 stycznia 2003 r.), 5: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 13-14 stycznia 2003 r., s. 6; wyd. polskie, n. 3/2003, s. 23.
182. Synod Biskupów — Drugie Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Orędzie końcowe, 6: «L´Osservatore Romano», wyd. codzienne, 23 października 1999 r., s. 5; wyd. polskie, n. 12/1999, s. 53.
183. Jan Paweł II, List do kard. Miloslava Vlka, przewodniczącego Rady Konferencji Episkopatów Europy (16 października 2000 r.), 4: Insegnamenti XXIII/2, 626; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 1/2001, s. 46.
184. Por. Synod Biskupów — Pierwsze Zgromadzenie Specjalne poświęcone Europie, Deklaracja końcowa, (13 grudnia 1991 r.), 10: Ench. Vat., 13, n. 669; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 1/1992, ss. 51-53.
185. Por. Propositio 22.
186. Por. tamże.
187. Jan Paweł II, Przemówienie do Rady Konferencji Episkopatów Europy (16 kwietnia 1993 r.), 5: AAS 86 (1994), 229; por. «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 7/1993, s. 31.
188. Por. Propositio 39 d.
189. Jan Paweł II, Homilia wygłoszona podczas nabożeństwa ekumenicznego z okazji Pierwszego Zgromadzenia Specjalnego Synodu Biskupów poświęconego Europie (7 grudnia 1991 r.), 6: Insegnamenti XIV/2, 1330; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 1/1992, s. 39.
190. Jan Paweł II, Homilia na rozpoczęcie Drugiego Zgromadzenia Specjalnego Synodu Biskupów poświęconego Europie (l października 1999 r.), 3: AAS 92 (2000), 174--175; «L´Osservatore Romano», wyd. polskie, n. 12/1999 s. 23.
191. Przemówienie do władz europejskich i do Rady Konferencji Episkopatów Europy (9 listopada 1982 r.), 4: AAS 75 (1982), 330.
192. Jan Paweł II, Encyklika Redemptoris Mater (25 marca 1987 r.), 47: AAS 79 (1987), 426.
193. Tamże, 52: dz. cyt., 432; por. Propositio 40.
bądź z nami na naszych drogach!
Naucz nas głosić Boga żywego;
pomóż nam dawać świadectwo Jezusowi,
jedynemu Zbawcy;
spraw, byśmy służyli bliźniemu,
otwierali się na potrzebujących,
wprowadzali pokój,
z zapałem budowali świat
bardziej sprawiedliwy;
wstawiaj się za nami,
którzy działamy w historii,
pewni, że plan Ojca się wypełni.
Jutrzenko nowego świata,
okaż się Matką nadziei i czuwaj nad nami!
Czuwaj nad Kościołem w Europie:
niech będzie odzwierciedleniem Ewangelii;
niech będzie autentycznym
miejscem komunii;
niech żyje swoją misją
głoszenia, celebracji i służby
Ewangelii nadziei
dla pokoju i radości wszystkich.
Królowo pokoju,
strzeż ludzkości trzeciego tysiąclecia!
Czuwaj nad wszystkimi chrześcijanami:
niech ufnie zdążają drogą jedności
jako zaczyn zgody na kontynencie.
Czuwaj nad młodzieżą,
nadzieją przyszłego świata;
niech wielkodusznie odpowiada
na wezwanie Jezusa.
Czuwaj nad ludźmi odpowiedzialnymi
za narody:
niech podejmują budowanie
wspólnego domu,
w którym szanować się będzie
godność i prawa każdego.
Maryjo, daj nam Jezusa!
Spraw, abyśmy za Nim szli i kochali Go!
On jest nadzieją Kościoła,
Europy i ludzkości.
On żyje z nami, pośród nas,
w swoim Kościele!
Z Tobą mówimy:
«Przyjdź, Panie Jezu!» (Ap 22, 20).
Niech nadzieja chwały
wlana przez Niego w nasze serca
przynosi owoce sprawiedliwości i pokoju!
dnia 28 czerwca 2003 roku,
w wigilię uroczystości świętych Apostołów Piotra i Pawła,
w dwudziestym piątym roku mego Pontyfikatu
Jan Paweł II, papież
Pomóż w rozwoju naszego portalu
