Ks. Piotr Gąsior: - Rozpoczyna Ksiądz Rektor swą misję w czasie, gdy zaznacza się pewien spadek liczby powołań. Co według Księdza ma zasadniczy wpływ na taką sytuację?

Ks. dr hab. Grzegorz Ryś: - Nie wiem, czy to jest najważniejsze pytanie w tej sytuacji. Bóg bowiem daje różne znaki, a powołanie zawsze jest łaską. Oczywiście, że na to wpływa wiele rzeczy. Człowiek pyta Boga o Jego wolę nie tylko w seminarium, ale przez całe życie. Do niedawna mieliśmy znak od Boga, którym się wręcz szczyciliśmy, że pierwsze roczniki krakowskiego Seminarium liczyły po 100 i więcej osób. A teraz być może Pan Bóg chce nam powiedzieć coś innego. Może to jest też dla nas okazja do rachunku sumienia: Co z tymi powołaniami czynimy? Na ile potrafimy się o nie zatroszczyć?
Mówiąc natomiast o diagnozach spadku powołań, warto zauważyć, że powołanie zawsze rodzi się w kontekście wiary, więc trzeba się również zapytać, jaki jest nasz przekaz wiary. Wiarę z kolei przekazuje się zawsze w jakiejś wspólnocie, a nie tylko przez teoretyczne nauczanie katechizmu. Musi dojść do włączenia w konkretną rzeczywistość Kościoła.
Najważniejsze chyba jednak jest to, by w gronie przychodzących do seminarium odkryć ten znak: co to znaczy, że ten rocznik prawdopodobnie będzie o połowę mniejszy niż poprzedni? Nie możemy przecież wybrzydzać nad wolą Bożą i Panem Bogiem, że przysyła mniej ludzi.

- Cechą współczesności jest swoista płynność relacji, poglądów, a nawet zasad. Jak w takiej rzeczywistości formować alumnów do otwarcia na świat z jednoczesnym umiłowaniem Tradycji Kościoła?

- Myślę, że wychowanie do Tradycji tu, w Krakowie, jest czymś łatwiejszym niż gdzie indziej. Owa pamięć Kościoła o sobie samym jest w naszym mieście wręcz namacalna. Trudno formować się w Krakowie i zostać nieczułym na przekaz poprzednich pokoleń. Każdy bowiem kleryk, który pojawia się co pewien czas w katedrze, ma tę niesłychaną szansę wchodzenia w dziedzictwo tegoż Kościoła. Ma szansę pytania o to, co w tej przeszłości jest trwałe, a co było zmienne. Co jest rzeczywistą Tradycją, a co jest tylko starym błędem (św. Cyprian wyczulał na to rozróżnienie, podkreślając, że zły zwyczaj jest tylko starym błędem, a nie żadną tradycją). Jan Paweł II polecił nam oczyszczać pamięć. I to też jest bardzo ważne w wychowywaniu do umiłowania tradycji.
A co do tej trudności, o której Ksiądz wspomina w pytaniu, to jest prawda, że dzisiaj młody człowiek ma przed sobą niesłychanie wiele ofert. On nie ma dziś problemu z brakiem odpowiedzi na stawiane przez siebie pytania. Raczej ma tych odpowiedzi zbyt dużo… Stąd tak ważne staje się odkrycie, co znaczy Objawienie.
Wydaje mi się, że mamy tu do czynienia z dwoma problemami. Pierwszy to rozumienie posłuszeństwa. Chodzi o autorytet, który w Kościele z jednej strony zakłada jakąś osobistą świętość człowieka, ale z drugiej jest zbudowany na urzędzie. I to jest to, z czym młody człowiek może mieć dziś kłopot. Młodzież potrzebuje dzisiaj uzasadnienia niemal każdego polecenia. Tak więc wychowanie do posłuszeństwa nie jest obecnie rzeczą prostą. Podobnie zresztą jak wychowanie do czystości i życia w celibacie.
Natomiast druga rzecz, jeśli chodzi o tę różnorodność, to kwestia odpowiedzi na pytanie, do czego chcemy wychować kleryka, który ma być księdzem diecezjalnym. Ja to określam na własny użytek słowem „dyspozycyjność”. Teologia mówi: „kapłaństwo służebne”. Młody człowiek musi stać się dyspozycyjny nie tylko w stosunku do tych ludzi, którzy myślą tak samo jak on. Nie może szukać sobie w Kościele wyłącznie jakiejś własnej niszy i być wyłącznie w stosunku do niej pełen poświęceń. Dyspozycyjność kapłana w Kościele zakłada otwartość na każdą posługę. Paradoksalnie więc owa różnorodność może pomagać w wychowywaniu do otwartości. Wiadomo jednocześnie, że aby być otwartym na dialog z innymi, trzeba mieć jasne zrozumienie siebie samego. Nie wchodzi w dialog ktoś, kto sam nie wie, kim jest i jakie ma własne wartości.

- Rektor wobec kleryków to bardziej ojciec, mistrz, prawa ręka biskupa czy po prostu ostateczna wyrocznia?

- Najbliżej mi do słowa „ojciec”, choć przyznaję, że jest to dla mnie pytanie zbyt wczesne. To jest pytanie o wizję, a trudno mieć wizję, gdy dotychczas spełniało się kapłaństwo w trochę innym wymiarze pracy, w charakterze wykładowcy akademickiego. Tak więc mam zamiar na początek uważnie przypatrywać się temu, co to jest seminarium. Chcę z każdym rozmawiać i każdego słuchać. Na szczęście seminarium nie jest dziełem jednego człowieka. Nie oznacza to, że chcę uciec od odpowiedzi na powyższe pytanie, ale byłoby chyba dziwne, gdybym ją już miał.
Na pewno jednak nie wchodzi w grę to, że rektor ma być ostateczną wyrocznią w relacji między młodym człowiekiem a Panem Bogiem. Seminarium jest po to, by pomóc odkryć powołanie. Dlatego zawsze będę podpowiadał klerykom to, co mnie samego bardzo przekonywało: że przychodzimy, aby w seminarium albo umocnić się w powołaniu kapłańskim, albo odkryć inne, które nam Bóg wyznaczył. W tym odkrywaniu nikt nie może się stać ostateczną wyrocznią. Zrozumiałe jest, oczywiście, i to, że istotną rolę spełnia głos Kościoła. Zawsze jednak odczuwam pewien dystans do takich prostych stwierdzeń, jak to, że co powie przełożony, jest od razu i bezpośrednio „wolą Bożą”. Owszem, przełożony podejmuje jakąś decyzję (kieruje się przy tym jakimś rozpoznaniem potrzeb Kościoła, zapewne także moich talentów i możliwości), ale to ja - otrzymując od biskupa jakąś nominację, skierowanie do pracy - muszę odkryć, jaka się za tym kryje wola Boża: czego Pan Bóg ode mnie chce. Tu nie ma prostego znaku tożsamości.
Pytanie o rolę rektora to także pytanie o dojrzałość ludzi, z którymi przychodzi mu współpracować. Przy sakramentach nie można podejmować decyzji za kogoś. Nie posyła się kogoś kopniakiem do spowiedzi. Nie gwałci się kogoś do małżeństwa. Podobnie jest z kapłaństwem, które trzeba przyjąć w sposób wolny i odpowiedzialny.