AGNIESZKA DZIARMAGA: - Czy w tradycyjnej kulturze w Indonezji pielęgnuje się kult zmarłych?
KS. JÓZEF KURKOWSKI: - Każda z religii występujących na terenie Indonezji, tzn. islam, buddyzm, hinduizm, a tym bardziej chrześcijaństwo kultywuje wspominanie swoich zmarłych i modlitwę za nich według tradycji i zwyczajów zaczerpniętych ze źródeł swojej religii, kultury Azji i Wschodu oraz danej prowincji czy regionu. Formy tej czci są bardzo urozmaicone i bogate w różne zwyczaje. W Indoneji obchodzi się też święto dla uczczenia pamięci bohaterow narodowych, którzy oddali życie za wolność ojczyzny. Ten dzien jest świętowany rokrocznie 10 listopada.
- W jaki sposób katolicy indonezyjscy czczą swoich zmarłych?
Pomóż w rozwoju naszego portalu
- 1 listopada obchodzi się tu święto Wszystkich Świętych, a 2 listopada to dzień wspomnień i modlitw za zmarłych. Katolicy przed świętami porządkują cmentarz i czyszczą groby. 2 listopada na cmentarzu katolickim jest sprawowana Msza św. z procesją i poświęceniem grobów. Jeśli nie ma cmentarza katolickiego, Msza św. za zmarłych jest odprawiana w kościele, przy udziale bardzo wielu wiernych. Przed ołtarzem jest wówczas wystawiana specjalana ksiega - są do niej wpisywane imiona i nazwiska zmarłych, za których się modlimy. Do specjalnej skarbony wierni składają ofiary. Msze św. za zmarłych są odprawiane codziennie przez 9 dni. Oprócz tego, zgodnie z tradycją katolicką, Indonezyjczycy modlą się za zmarłych, odwiedzają groby i sypią na nie płatki kwiatów. Zabiegają i troszczą się o odpust zupełny za dusze zmarłych, które są jeszcze w czyśćcu.
- Ceremonie pogrzebowe w Indonezji to obrzęd różniący się od obrzędowości europejskiej?
- Obrzęd pogrzebu odbywa się zazwyczaj w dniu śmierci katolika - nie można długo przetrzymywać ciała zmarłego ze względu na gorący, tropikalny klimat Indonezji. Msza św. pogrzebowa jest odprawiana w mieszkaniu rodziny zmarłego bardzo uroczyście, a potem od razu ciało odprowadzane jest na cmentarz. Tam ceremonie pogrzebowe zazwyczaj są prowadzone pod przewodnictwem specjalnych szafarzy (osób świeckich), choć czasem też prowadzi je kapłan. Na Msze św. pogrzebowe przybywa bardzo dużo ludzi z okolic - znajomych i przyjaciół zmarłego oraz oczywiście jego rodzina. Uczestnicy ceremonii to nie tylko katolicy czy protestanci, to także buddyści, a nawet islamiści. Zazwyczaj są też przedstawiciele z gminy, ze wsi albo z miasteczka, np. sołtys, burmistrz. Na koniec Mszy św. (lub pogrzebu) przedstawiciel z gminy przemawia do zebranych i składa kondolencje. Zwyczajowo zabiera też głos ktoś z rodziny, przyjaciel zmarłego lub przedstawiciel z jego zakładu pracy. Ludzie przynoszą wieńce, kwiaty, a przed zamknięciem trumny ciało zmarłego kropią pachnącymi olejkami. Islamiści albo buddyści uczestniczący w pogrzebie katolika mawiają, że nasze ceremonie pogrzebowe są wyjątkowe - piękne i podniosłe ze względu na śpiewy, okadzanie ciała czy kropienie wodą święconą. Mówili mi, że katolickie pochówki są o wiele „bogatsze” w ducha i treść, szczególnie w podkreślaniu prawdy o życiu wiecznym, które nie kończy się na śmierci.
Po pogrzebie przez 7 dni codziennie wieczorem prowadzone są modlitwy w domu zmarłego. O modlitwie pamięta się także w 40, w 100 dni i w jeden rok po śmierci. Rodzina zazwyczaj zaprasza kapłana z prośbą o odprawienie Mszy św. w intencji zmarłego, w której uczestniczy bardzo dużo ludzi. Po Mszy św. jest wspólny posiłek, spożywany na miejscu albo przygotowany w specjalnym opakowaniu i zabierany do domu. To bardzo ważne - trzeba koniecznie podzielić się posiłkiem z rodziną, z szacunku dla zmarłego.
Niekiedy praktykuje się też kremację, ze względów praktycznych (mniej kosztowna, bo odpada zakup trumny, mniejszy problem z miejscem na cmentarzu). Kremacja może też być efektem życzenia zmarłego, wyrażonego przed śmiercią. Kremacja jest często praktykowana wśród Chińczyków. Kościół katolicki w Indonezji dopuszcza kremację, są nawet specjalne towarzyszące jej modlitwy.
- W jakich jeszcze okolicznościach Indonezyjczycy wspominają swoich zmarłych?
- Indonezyjczycy nie tylko modlą się za zmarłych w listopadzie czy w 40-100 dni lub w rok po śmierci. Modlą się zawsze w rocznicę śmierci i przy innych okazjach. Zamawiają Msze św. za zmarłych w każdą niedzielę lub w zwykly dzień i koniecznie w niej uczestniczą. Intencji za dusze zmarych, szczególnie za te w czyśćcu cierpiące, jest na każdej niedzielnej Mszy św. kilka (w Indonezji można przyjmować kilka intencji na jednej Mszy św.). Praktykowanym sposobem modlitwy za zmarłych jest także Różaniec albo Koronka do Miłosierdzia Bożego.
My, księża, staramy się także duchowo dbać o chorych, szczególnie tych, którzy są już w stanie ciężkim. Ksiądz lub szafarz zanosi Komunię św. do szpitali i domów co najmniej raz w tygodniu. Kapłan nigdy nie odmawia prośbom o przybycie z Panem Jezusem, nawet i w środku nocy, a czasem bywają z tym problemy, wynikające z ogromnych odległości. Zawsze chcemy dojechać do ciężko chorego, żeby przygotować go na spotkanie z Panem przez sakrament pokuty i namaszczenia olejem chorych.
