Reklama

Lubuski Szlak Kościołów Zrębowych (cz. 4)

Na ziemi Templariuszy - kościół w Boryszynie

Powiat świebodziński, gmina Lubrza - niedaleko od Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego leży wieś Boryszyn. Z racji położenia miejscowość ta kojarzy się przede wszystkim z dorocznym Zlotem Miłośników Fortyfikacji, a przebywający w okolicy schodzą głównie pod ziemię, by zwiedzać bunkry. Warto jednak rozejrzeć się również po powierzchni, bo nie tak trudno znaleźć w Boryszynie zabytkowy kościółek z XVII wieku. Leży akurat w centrum wsi, na lekkim wzniesieniu, otoczony kamiennym murem

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Boryszyn to miejscowość o ciekawej i wciąż nie do końca zbadanej historii. Do 1250 r. wieś była własnością biskupstwa poznańskiego. Później przeszła w ręce templariuszy (razem z Wielowsią, Żarzynem i Templewem). Kupili ją najprawdopodobniej w 1956 r. od rycerza Boguchwała. Okoliczne tereny były słabo zaludnione, więc templariusze przeprowadzali tu kolonizację. Jednocześnie trwał konflikt między Polską a Brandenburgią o prawa do tych ziem - kres waśniom położył książę Przemysław II, potwierdzając, że racja leży po polskiej stronie. Problem demograficzny istniał jednak nadal, aż w 1303 r. bp Andrzej, chcąc zachęcić nowych osadników do osiedlania się tutaj, zwolnił ich z płacenia dziesięciny.
Boryszyn i okolice krótko cieszyły się spokojem i XIV wieku spory o te tereny rozgorzały na nowo. Nie jest pewna data, kiedy Boryszyn przejęła komandoria joanntów łagowskich - odbyło się to w 1312 albo 1347 r. Dopiero w 1654 r. sąd graniczny przyznał te tereny Brandenburgii, zresztą na podstawie sfałszowanych dokumentów.

Dwie świątynie

Reklama

W Boryszynie w średniowieczu wzniesiono kościół (było to dzieło templariuszy lub ich następców - joannitów). Niewiele wiadomo o tej świątyni, nieznane jest jej wezwanie. Zachowały się źródła mówiące, że tamtejszy pleban Stefan miał w 1426 r. kilka spraw w konsystorzu poznańskim. Natomiast w latach 1510 i 1540 kościół był filią Zarzynia. Wraz ze świątynią w Zarzyniu w 1520 r. przeszedł w ręce protestantów. Nie przetrwał do dzisiejszych czasów - już w 1648 r. na jego miejscu zbudowano obecną świątynię o konstrukcji zrębowej.
Nowy kościół w 1690 r. otrzymał wieżę. Również na wiek XVII przypada czas wyposażania świątyni - barokowe elementy w większości zachowały się do dzisiaj.
Boryszyn był silnym ośrodkiem religijnym - mieszkający w sąsiednich wsiach ewangelicy licznie uczestniczyli w nabożeństwach odprawianych w tym właśnie kościele. Z zachowanych zapisków wynika, że świątynia była remontowana w 1709, 1711 i 1901 r.
Po II wojnie światowej kościół boryszyński przejęli katolicy. 25 marca 1945 r. świątynię poświęcono jako kościół filialny parafii Kaława pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny. Obecnie opiekują się nim księża salezjanie.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

O konstrukcji - szczegółowo

Reklama

Kościół wzniesiony został na planie prostokąta, od zachodu przyłączono do niego kwadratową wieżę, od południa dwa przedsionki w konstrukcji szkieletowej, zaś od północy murowaną zakrystię i szkieletową klatkę schodową. Nawa nakryta jest trójspadowym dachem siodłowym, który od północy przechodzi w niewielki pulpitowy dach klatki schodowej. Dwuspadowe dachy kryją przybudówki, natomiast nad zakrystią umieszczony jest dach trójspadowy. Wieżę wieńczy strzelista iglica. Wszystkie dachy pokryto blachą.
Jak pisze Małgorzata Szymańska-Dereń w książce „Kościoły zrębowe i szkieletowe województwa lubuskiego”: „Elewacje korpusu pozostawione zostały z czytelną konstrukcją zrębową utworzoną z poziomych bali łączonych w narożnikach na jaskółczy ogon. Elewację zachodnią odeskowano. Na jej osi znajduje się wieża, także odeskowana, której trzy kondygnacje akcentują wydzielające je proste gzymsy listwowe. Elewacja północna przesłonięta została otynkowaną zakrystią oraz odeskowaną klatką schodową. Zakomponowano ją jako trzyosiową w przyziemiu i czteroosiową w wyższej kondygnacji. W przyziemiu otwory okienne zamknięto oknami o wykroju kwadratu, okna wyższej kondygnacji zróżnicowano - od strony wschodniej wprowadzono prostokątne, od strony zachodniej zamknięte łukiem odcinkowym. Wszystkie osadzono w licu ściany. Oś środkową elewacji podkreślono dodanymi wtórnie lisicami. Ścianę zakrystii przepruto niewielkim oknem umieszczonym na osi. Elewację wschodnią kościoła zakomponowano jako dwuosiową, wprowadzając symetrycznie rozmieszczone lisice i okna zamknięte łukiem odcinkowym. Elewacja urozmaicona została posadowionymi, wtórnymi przybudówkami w konstrukcji szkieletowej. W przyziemiu wprowadzono dwa niewielkie okienka umieszczone odpowiednio: jedno pomiędzy przybudówkami, drugie po zachodniej stronie. Wyżej umieszczono w czterech osiach okna analogiczne do pozostałych elewacji: po jednym oknie po zewnętrznej stronie przybudówek oraz dwa blisko siebie pomiędzy przybudówkami. Artykulację elewacji podkreślają trzy wtórnie wprowadzone lisice drewniane. Salowe wnętrze nakryto pozornym sklepieniem kolebkowym wzbogaconym niegdyś barokową polichromią o charakterze ludowym, obecnie zamalowaną. Od strony zachodniej wprowadzono głęboką emporę rozplanowaną w kształcie litery U, wspartą na opracowanych snycersko słupach. W poprzek kościoła biegnie wtórnie dodana belka spinająca konstrukcję”.

W rękach katolików

Brakuje dokumentacji szczegółowo opisującej losy kościoła po II wojnie światowej. Na pewno lata 60. przyniosły istotne zmiany, jeśli chodzi o zakrystię - na miejscu drewnianej postawiono murowaną, starano się jednak zachować parametry oryginalnej. Przypuszczalnie mniej więcej w tym samym czasie dokonano zmian we wnętrzu. Usunięta została empora wschodnia, a ołtarz, który ją poprzedzał, został przesunięty do ściany prezbiterialnej. Z konstrukcji samego ołtarza usunięto kosz ambonowy. Pod koniec lat 60. lub na początku kolejnej dekady dokonano wymiany pokrycia dachowego (z łupka na blachę). Pokrycie dachowe wymieniono również 20 lat później. Przy tej okazji przeprowadzono konserwację elementów drewnianych, otynkowano wypełnienia konstrukcji szkieletowej przybudówek. Pod koniec XX wieku odbyło się malowanie wnętrza kościoła.

Zwiedzać, zwiedzać, zwiedzać!

Niedziela i piękna pogoda - nie trzeba więcej, by odwiedzić kościółek w Boryszynie. A warto choćby ze względu na unikalną atmosferę niewielkiej zabytkowej świątyni. Zacząć można np. od rzucenia okiem na całość budowli, potem Msza św. o 9.30 i wreszcie zwiedzanie wnętrza i przyglądanie się z bliska elementom umieszczonym tu jeszcze w czasach baroku. Niektórzy chwalą się, że znaleźli joannickie krzyże na klamkach… Kto wie, co jeszcze można znaleźć w okolicy, skoro jej historia wciąż nie do końca zbadana?

2012-12-31 00:00

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Nowenna do Św. Brata Alberta

[ TEMATY ]

nowenna

św. Brat Albert

św. Brat Albert Chmielowski

Archiwum autora

Nowenna do odmawiania przed wspomnieniem św. Brata Alberta Chmielowskiego lub w dowolnym terminie.

W. Boże wejrzyj ku wspomożeniu memu.
CZYTAJ DALEJ

Ci, których prowadzi Duch Boży, są synami Bożymi

2025-06-03 14:38

Niedziela Ogólnopolska 23/2025, str. 24

[ TEMATY ]

homilia

ks. prof. Waldemar Chrostowski

Adobe Stock

Kościół powstał nie w wyniku ewolucji starotestamentowych instytucji religijnych, lecz w wyniku Bożej rewolucji. Zaczął istnieć w dniu Pięćdziesiątnicy nie jako owoc namysłu i decyzji ludzi, lecz jako dzieło Ducha Świętego.

Jezus poprzedził jego zaistnienie przez powołanie Dwunastu oraz ustanowienie Eucharystii podczas Ostatniej Wieczerzy. Trwałość oraz skuteczność życia i nauczania Jezusa zostały potwierdzone przez Jego zmartwychwstanie i chwalebne wywyższenie. Udziałem Jezusa, tak jak każdego człowieka, była śmierć, która oznaczała opuszczenie grona uczniów. Początkowo sądzili, że jest ono ostateczne i nieodwracalne, co niosło ze sobą dotkliwą pustkę i samotność. Ale stało się inaczej. Jezus wypełnił obietnicę daną w jerozolimskim wieczerniku: „Nie zostawię was sierotami”( J 14, 18). Zesłanie Ducha Świętego sprawiło, że nadal żyje On i działa wśród Jego wyznawców. W kalendarzu biblijnego Izraela Pięćdziesiątnica upamiętniała nadanie Mojżeszowi daru Prawa na Synaju. To święto – jedno z trzech najważniejszych, obok Paschy i Święta Namiotów – zyskało nowe znaczenie, gdy potwierdziło i wzmocniło Nowe Przymierze zawarte we krwi Jezusa przelanej na krzyżu. Rozpoczął się czas Nowego Prawa, opartego na wyznawaniu Jezusa jako Syna Bożego i przyjęciu Ewangelii. Papież Benedykt XVI nauczał, że moc Ducha Świętego sprawia, iż Kościół istnieje nie po to, żeby obradować nad Ewangelią, lecz po to, żeby nią żyć.
CZYTAJ DALEJ

Z pamiętnika pielgrzyma - Dzień 2

2025-06-08 18:28

ks. Łukasz Romańczuk

Drugi dzień pielgrzymowania zawsze bywa trudny. Po trudach dnia poprzedniego należy mocno się zdyscyplinować, aby nie pozwolić sobie na chwilę rozluźnienia. Zbyt późne wyjście na drogę może sprawić, że na trasie, w największy upał zabraknie sił. Tym razem jednak było inaczej.

Dzień drugi drogi przebiegł nader spokojnie. Zaskakujące były dwa momenty. Pierwszy, gdy ścieżka przechodziła pomiędzy leszczynami. A drugim był las przed Sutri, którego ścieżki wiodły przez bardzo dzikie, ale zarazem piękne miejsca. To była droga, która wymagała skupienia, aby po prostu się nie potknąć oraz, aby się nie zgubić. Dziś oznaczenia były dobre, ale nie takie szczegółowe jak dzień wcześniej. Dziś opuściliśmy gościnne siostry benedyktynki, a swoją drogę zakończyliśmy w Sutri, które kiedyś było samodzielną diecezją, a dziś połączona została z inną, dlatego też Eucharystię będziemy sprawować w miejscowej konkatedrze. Co do samej Sutri opisuje ją Francesco Petrarca, włoski pisarz i filozof żyjący w XIV wieku. Piszę on tak: Ze wszystkich stron kraj otaczają wzgórza, niezliczone, ani zbyt wysokie, ani zbyt trudne, ani o trudnej wspinaczce, ani nie przeszkadzające w roztaczaniu widoku, między którymi po wypukłych bokach otwierają się cieniste i chłodne jaskinie, a las wznosi się liściasto, aby osłonić ciepło słońca ze wszystkich stron, gdzie kopiec niższy od innych w otwartej dolinie rozwija się, przygotowując kwieciste mieszkanie dla pszczół. Tu szmer najsłodszych wód w płytkich wodach, tu jelenie, tamy i całe dzikie stado lasów błąkające się po otwartych wzgórzach, i nieskończony wachlarz ptaków, które opływają fale lub skaczą po gałęziach.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję