„Znajdź swoje miejsce w wielkiej opowieści...” - tak mówiono przodkom, a oni karmili się mitami, opowieściami, sagami, legendami, baśniami... Może po to, żeby uchwycić znaczenie swojego istnienia w przeznaczeniach, w obcowaniu z aniołami i demonami, w misternym splocie z losami innych, a jednocześnie utożsamiać się z dziejami tych, którzy porywali swoją prawością, odwagą czy zagadkowością losu. Nikt wtedy nie uczył etyki, ale wielu snuło opowieści, których morał porywał, zachwycał, zawstydzał, wychowywał... I ja wyrastałem na opowieściach, baśniach i przypowieściach. I często pragnąłem jednego: mieć swoje piękne miejsce w takiej opowieści. Potem wyśmiano morały baśni czy przypowieści i zaczęto…moralizować, ale już bez budzenia serca i wyobraźni. A bywa teraz tak, że „kastruje” się wielkie baśnie z morałów, a inna „moralizada” płynie tak nachalnie z ust psychologów, polityków, etyków, filmowców…
*
Lubię ukrywać pewne przesłania, sugestie, pouczenia w opowiadanych tu i ówdzie baśniach lub przypowieściach. Nie mają one wtedy mentorskiego tonu, poruszają uczucia, a czasem dotykają w słuchających zupełnie jeszcze innych strun.
Pewnego razu, mówiąc do dziewcząt, chciałem jakoś ukazać wiele sprzeczności kobiecego serca. Zacząłem więc od bajki Wilde’a „Urodziny Infantki”. O karle, chowającym się w lesie, co nieświadom własnej strasznej brzydoty trafia, jako tragikomiczna maskotka, na dwór Infantki w dzień jej urodzin. A ona, po jego przedziwnym tańcu, z kaprysu rzuca mu białą różę, czym rozkochuje go w sobie i jakby uszczęśliwia niebotycznie. Karzeł ma ogromne serce i chce dać jej wszystko, co tylko może... Krótko ją jednak może widzieć. A szukając jej w pałacu, natrafia nagle na wielkie lustro, w którym pojmuje swoją potworność, co wprawia go w taką rozpacz, że przychodząca Infantka bierze to za kolejny popis i każe mu tańczyć. Kiedy karzeł pada i się nie rusza, każe go wychłostać. Gdy ktoś jej mówi, że on nie zatańczy, bo pękło mu serce, oświadcza: „Rozkazuję, aby ci, którzy się będą bawić ze mną, nie mieli serc”. Tak się kończy baśń i wtedy jedna dziewczyna nieoczekiwanie ma pretensję, że nie mam prawa narzucać im takich morałów i że ona miała prawo tak postąpić. I że niemoralne jest zmuszać je, by ją potępiły lub szukały czegoś podobnego w sobie. Nie narzucałem już więc im nic i pozostawiłem z wydźwiękiem bajki. Potem dowiedziałem się, że one były po treningach dokonywania wyborów etycznych, gdzie same wybierały, co jest dobre i złe, bez narzucania im przez kogokolwiek jakichkolwiek „czyichś” zasad moralnych. Dziwna jakaś jest ta nowa moralność bez morału mądrzejszego od nas…
*
I tak myślę, że kogoś pięknego, godnego, heroicznego... nie wychowają psychologiczne dywagacje czy tzw. perswazje, ale coś, co rozbudza wyobraźnię i rodzi w człowieku wzruszenie, zachwyt, oburzenie, drżenie sumienia, chęć naśladowania... Stąd może teraz taka popularność baśni Tolkiena, Lewisa, przypowiastek sufich czy chasydów i nieustannie pogłębianych przypowieści z Ewangelii. Daj nam, Boże, żebyśmy potrafili się w nich odnajdować, dookreślać nasz własny morał. A nade wszystko, by nikt z nas nie wypadł z tej opowieści, której morał Ty chcesz razem z nim napisać... Oby nie ku przestrodze innych!
Pomóż w rozwoju naszego portalu