Już wkrótce po konklawe z 13 marca 2013, które wybrało kard. Bergoglio na papieża, Franciszek wskazał jednoznacznie, że temat migracji będzie jedną z jego największych trosk i jednym z pierwszoplanowych zadań jego pontyfikatu. Pochodząc z rodziny imigrantów z włoskiego Piemontu uznał, że jest niejako „skazany” na podjęcie tego rozległego zagadnienia społecznego, politycznego i kulturowego.

Podróże do Lampedusy i na Lesbos

Dawał temu wyraz w wielu swych wypowiedziach w pierwszych miesiącach po objęciu rządów w Kościele, ale najbardziej znaczącym tego potwierdzeniem stał się jego wyjazd 8 lipca 2013 na Lampedusę. Ta mała wysepka włoska, znajdująca się 150 km od brzegów Afryki Północnej, była celem jego pierwszej podróży poza Rzym. Udał się tam, aby uczcić pamięć ponad 20 tys. migrantów, którzy w ciągu ćwierć wieku utonęli w Morzu Śródziemnym w drodze do Włoch. Już sam wybór tego miejsca na cel pierwszej podróży był czymś niezwykłym i miał wymiar historyczny. Nowy papież rozpoczął pielgrzymowanie po świecie od miejsca symbolizującego dramat migrantów.

Jednym z punktów wizyty było wypłynięcie papieża daleko w morze na pokładzie okrętu patrolowego włoskiej Straży Przybrzeżnej. Tam rzucił on do wody wieniec w hołdzie dla ofiar katastrof, w których zginęli uchodźcy. Spotkał się też z grupą imigrantów w miejscowym, przeznaczonym dla nich ośrodku.

Inną symboliką była Msza św., której Franciszek przewodniczył na stadionie miejskim, w pobliżu „cmentarzyska łodzi”, przy ołtarzu wykonanym z drewna z ich wraków. W kazaniu potępił występującą na świecie „globalizację obojętności”. Podkreślił, że przybył tu, aby „wstrząsnąć sumieniami wszystkich" i nakłonić do zmiany postaw wobec dramatu imigracji. „Ci nasi bracia i siostry starali się uciec z trudnych sytuacji, by znaleźć trochę spokoju i pokoju; szukali lepszego miejsca dla siebie i dla swoich rodzin, ale znaleźli śmierć” – powiedział o ofiarach utonięć.

Papież wezwał do modlitwy, aby „Pan dał łaskę płaczu nad naszą obojętnością, nad okrucieństwem, które jest na świecie, w nas, także w tych, którzy anonimowo podejmują decyzje społeczno-gospodarcze, otwierające drogę do dramatów takich jak ten”. I zapytał retorycznie: „Kto płakał za tych ludzi na łodziach, za młode matki z dziećmi?".

Organizacje międzynarodowe oceniają, że w ciągu ponad 10 lat, jakie upłynęły od pobytu Ojca Świętego na Lampedusie, w falach Morza Śródziemnego zginęło co najmniej 28 tys. migrantów.

W niespełna 3 lata później – 16 kwietnia 2016 papież udał się na położoną na Morzu Egejskim w pobliżu wybrzeży Turcji grecką wyspę Lesbos. Przeżywała ona wówczas tragedię masowego napływu uchodźców z Bliskiego Wschodu, głównie Syryjczyków z ich pogrążonej w wojnie i głodzie ojczyzny. Podróż ta miała wymiar ekumeniczny, gdyż oprócz Franciszka przybyli tam także dwaj hierarchowie prawosławni: patriarcha konstantynopolski Bartłomiej i arcybiskup Aten i całej Grecji Hieronim. Na zakończenie podpisali oni wspólną deklarację wzywającą rządy i organizacje międzynarodowe do działań na rzecz rozwiązania kryzysu uchodźczego, zakończenia wojny i przemocy na Bliskim Wschodzie, o trwały i sprawiedliwy pokój oraz umożliwienie powrotu przymusowych uchodźców w ich strony rodzinne.

W drodze powrotnej do Rzymu papież zabrał na pokład swojego samolotu kilka rodzin uchodźców syryjskich, którzy już wcześniej uregulowali swój pobyt na obczyźnie.

W 5 lat później – 5 grudnia 2021 Franciszek ponownie odwiedził tę wyspę, tym razem miasteczko Mytilini – jej główny ośrodek administracyjny. Towarzyszył mu tam prawosławny abp Hieronim, z którym wspólnie odwiedzili obóz dla uchodźców.

Inne podróże