Reklama

Konstytucyjne zasady relacji PAŃSTWO - KOŚCIÓŁ w Polsce współczesnej

Niedziela Ogólnopolska 40/2011, str. 40-41


Rys. NIEBUDEK

<br>Rys. NIEBUDEK

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

W systemach prawnych współczesnych państw można wyodrębnić zespół norm, określający stosunek państwa do religii w wymiarze indywidualnym i instytucjonalnym. W konstruowaniu tych norm występuje porządek hierarchiczny. Na najwyższym poziomie znajdują się normy wpisane do konstytucji. Wszystkie inne normy prawa stanowionego powinny być z nimi zgodne. Taki porządek obowiązuje również w polskim systemie prawnym. Zasady określające stosunek prawny państwa do Kościoła katolickiego i innych związków wyznaniowych, wpisane do Konstytucji RP z 1997 r. (DzU 1997, Nr 78, poz. 483), zostały ustalone w drodze dialogu społecznego. Z jednej strony postkomuniści i skrajni liberałowie postulowali model „separacji wrogiej”, zbliżony do modelu sowieckiego bądź francuskiego, z drugiej strony - Episkopat Polski, wspomagany przez polityków solidarnościowych, protestował przeciwko takiemu modelowi ze względu na jego negatywne obciążenia historyczne.

Zasada demokratycznego państwa prawnego, respektującego chrześcijańskie dziedzictwo Narodu

Reklama

Polska jest „demokratycznym państwem prawnym” (art. 2). Do jego istotnych elementów należy zasada praworządności pojmowana w sensie aksjologicznym. Preambuła do Konstytucji RP zawiera odniesienie do podstawowych wartości, zakorzenionych w „chrześcijańskim dziedzictwie Narodu”. Ustrojodawca polski stwierdził fakt, że porządek prawny państwa polskiego ma korzenie w chrześcijańskim systemie wartości.
Zasada „demokratycznego państwa prawnego” jednocześnie zakłada poszanowanie pluralizmu współczesnego społeczeństwa. W państwie demokratycznym istnieją różne grupy społeczne, które podzielają odmienne przekonania co do sytemu wartości etycznych. Niektóre z nich preferują własne interesy ideologiczne sprzeczne z wartościami moralnymi (np. postulują legalizację związków między osobami tej samej płci, aborcji na życzenie, eutanazji). Kościół katolicki w przekazywaniu wartości, zakorzenionych w dziedzictwie duchowym Narodu napotyka więc przeszkody.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Gwarancje poszanowania wolności sumienia i religii

Konstytucyjne zasady relacji między państwem a Kościołem mają swój fundament w gwarancjach wolności sumienia i religii w życiu prywatnym i publicznym (art. 53). Podmiotem tych gwarancji jest „każdy” człowiek i rodzice w zakresie wychowania religijnego i moralnego dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami w ramach edukacji szkolnej.

Zasady relacji instytucjonalnych

1. Zasada równouprawnienia Kościoła i innych związków wyznaniowych.

Wśród podstawowych zasad relacji państwo - Kościół na pierwszym miejscu ustrojodawca polski stawia zasadę: „Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione” (art. 25 ust. 1). Wynikają z tego następujące konsekwencje:

Uznanie zasady „równouprawnienia Kościołów i innych związków wyznaniowych” wobec państwa jest istotnym atrybutem demokratycznego państwa świeckiego. Równouprawnienie Kościołów jest konsekwencją równości ludzi co do godności (art. 30).

Równość należy stosować łącznie z zasadą sprawiedliwości rozdzielczej. Państwo nie może więc traktować wszystkich Kościołów identycznie, bez względu na istniejące między nimi różnice. Identycznie należy traktować wszystkie związki wyznaniowe tylko ze względu na te atrybuty, które są dla nich wspólne.

Uznanie zasady równouprawnienia Kościołów oznacza również zakaz przywilejów. Państwo nie może udzielać specjalnych uprawnień jednemu z Kościołów tam, gdzie wszystkie Kościoły posiadają taki sam atrybut. Wpisanie do Konstytucji RP tej zasady wyklucza więc możliwość nadania państwu charakteru wyznaniowego.

2. Zasada bezstronności władz publicznych wobec przekonań religijnych.

Reklama

Przyjęcie tej zasady nastąpiło w drodze kompromisu między zwolennikami i przeciwnikami wpisania do Konstytucji RP formuły „neutralności światopoglądowej państwa” w sensie zamkniętym na wartości religijne. Jednakże sam fakt zastąpienia „neutralności” terminem „bezstronność” nie miałby sensu, gdyby nie została do niej dołączona klauzula zobowiązująca organy władzy publicznej do zapewnienia swobody uzewnętrzniania przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych w życiu publicznym.
Sprzeczne z powyższą zasadą są postulaty niektórych polityków i publicystów, którzy pomijają zobowiązanie organów władzy publicznej do zapewnienia swobody uzewnętrzniania przekonań religijnych w przestrzeni publicznej. Faworyzują natomiast uzewnętrznianie przekonań antyreligijnych (np. głoszą zakaz umieszczania krzyża w przestrzeni publicznej).

3. Zasady autonomii i niezależności Kościoła i państwa, każdego w swoim zakresie, oraz współdziałania między nimi dla dobra wspólnego.

Proklamacja powyższych zasad w art. 25 ust. 3 oznacza odcięcie się polskiego ustrojodawcy od wrogiej separacji Kościoła od państwa, narzuconej przez reżim komunistyczny.
Poszanowanie przez państwo autonomii Kościoła oznacza uznanie jego możności stanowienia dla siebie prawa i rządzenia się nim w stosunkach wewnętrznych. Niezależność Kościoła katolickiego oznacza „suwerenność duchową, będącą podstawą podmiotowości publicznoprawnej Stolicy Apostolskiej w stosunkach międzynarodowych”, która obejmuje zdolność do zawierania umów międzynarodowych i stosunków dyplomatycznych.
Poszanowanie „autonomii i niezależności Kościoła i państwa, każdego w swoim zakresie”, oznacza uznanie posiadania przez każdą z tych społeczności własnych systemów prawa. Całkowita izolacja porządków prawnych obu tych społeczności w praktyce byłaby jednak niemożliwa. Skutki działań instytucji kościelnych mogą zaistnieć w porządku państwowym na podstawie „uznania” np.: skutków cywilnych małżeństwa zawartego w formie wyznaniowej, dyplomów szkół katolickich na równi z dyplomami szkół publicznych.
Dopełnieniem zasady poszanowania autonomii i niezależności Kościoła i państwa jest zasada współdziałania (art. 25 ust. 3). Współdziałanie to jest konieczne. Obydwie społeczności, mimo że są odmiennego typu, istnieją w tej samej przestrzeni publicznej, ci sami ludzie są członkami państwa, jako obywatele, i członkami Kościoła, jako wyznawcy określonej religii. Istnieją obiektywne cele, dla których osiągania obydwie społeczności powinny między sobą współdziałać na rzecz dobra człowieka i dobra wspólnego. Współdziałanie między nimi polega na poszanowaniu praw i wolności, należnych człowiekowi. Zadaniem Kościoła jest głoszenie praw człowieka, wychowywanie ludzi w duchu ich poszanowania, prowadzenie szkolnictwa i działalności charytatywnej. Zadaniem państwa natomiast jest uznanie praw człowieka i stwarzanie warunków korzystania z nich m.in. przez zapewnienie Kościołowi możliwości pełnienia swojej misji duszpasterskiej względem ludzi tam, gdzie się znajdują (art. 53 ust. 2). W szczególności dotyczy to: nauczania religii w szkołach publicznych, posługi duszpasterskiej kapelanów w wojsku, w szpitalach i innych zakładach publicznych.

4. Zasady dotyczące formy regulacji stosunków państwo - Kościół.

Współdziałanie między państwem i Kościołem jest skuteczniejsze, gdy jest w odpowiedniej formie uzgodnione. Konstytucja RP określa więc także formy uzgadniania stosunków między państwem i Kościołem w płaszczyźnie prawnej (art. 25 ust. 4-5). Najwyższe organy władzy RP zostały jednocześnie upoważnione i zobowiązane do uregulowania stosunków z Kościołem katolickim w formie umowy międzynarodowej ze Stolicą Apostolską, jaką jest konkordat, i ustawy. Z innymi związkami wyznaniowymi natomiast państwo reguluje stosunki przy użyciu analogicznego instrumentu prawnego, jakim jest ustawa uchwalona na podstawie porozumienia wynegocjowanego przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami.
Doświadczenia, jakie wynikają ze stosowania powyższych zasad konstytucyjnych w życiu społecznym zarówno względem Kościoła katolickiego, jak i innych związków wyznaniowych, wskazują, że nie ma potrzeby ich nowelizacji. Całkowicie niedorzeczne są postulaty niektórych polityków dotyczące nowelizacji Konstytucji RP i rewizji Konkordatu polskiego z 1993 r. w celu powrotu do modelu państwa ateistycznego, zabraniającego manifestowania przez ludzi wierzących swych przekonań w przestrzeni publicznej. Niewątpliwie jest to próba przywrócenia skompromitowanego systemu wrogiej separacji, realizowanej przez PZPR pod dyktando ZSRR.

Materiały poświęcone przestrzeni publicznej objęły patronatem Kasy Kredytowe SKOK

2011-12-31 00:00

Oceń: +1 -2

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Zmiany personalne 2025

2025-06-17 14:08

[ TEMATY ]

diecezja warszawsko‑praska

zmiany personalne

zmiany kapłanów

2025

Karol Porwich/Niedziela

Na mocy decyzji podjętych przez Księdza Biskupa Romualda Kamińskiego w naszej Diecezji dokonają się następujące zmiany personalne.

ks. Jerzy Chyła, proboszcz parafii św. Józefa Oblubieńca NMP i św. Franciszka we Franciszkowie – zamieszka w DKE w Otwocku;
CZYTAJ DALEJ

Znamy datę beatyfikacji arcybiskupa-męczennika Eduarda Profittlicha

2025-06-22 13:09

[ TEMATY ]

beatyfikacja

wikipedia.org

Wyznaczono nową datę beatyfikacji estońskiego arcybiskupa Eduarda Profittlicha (1890-1942), który zginął śmiercią męczeńską w niewoli sowieckiej w 1942 roku. Uroczystości 6 września w Tallinie będzie przewodniczył legat papieski kardynał Christoph Schönborn, emerytowany arcybiskup Wiednia. Pierwotnie beatyfikacja była planowana na 17 maja, jednak nie doszło do niej w związku ze śmiercią papieża Franciszka. Teraz nową datę wydarzenia w stolicy Estonii oficjalnie zatwierdził papież Leon XIV.

Uroczysta beatyfikacja odbędzie się podczas Eucharystii na placu Wolności (Vabaduse väljak) w centrum Tallina. Jest to pierwsza beatyfikacja w historii Kościoła katolickiego w Estonii i jedna z pierwszych w krajach nordyckich od czasów reformacji. Po ceremonii zaplanowano modlitwę ekumeniczną na placu Wolności, poświęconą pamięci wszystkich ofiar sowieckich deportacji.
CZYTAJ DALEJ

Prokuratura wszczęła śledztwo ws. aborcji w Oleśnicy

2025-06-23 16:07

[ TEMATY ]

aborcja

Oleśnica

ratujzycie.pl

Prokuratura Rejonowa w Oleśnicy wszczęła śledztwo w sprawie aborcji przeprowadzonej w miejscowym szpitalu. Chodzi o dziecko z zespołem Edwardsa, którego nie zabił szpital w Pabianicach, ale zabił właśnie szpital w Oleśnicy. Minister Zdrowia Izabela Leszczyna nałożyła wówczas na pabianicką lecznicę karę wysokości 550 tysięcy złotych. Aborcja została wykonana pod pretekstem ratowania zdrowia psychicznego matki, jednak tylko pogorszyła jej stan. Fundacja Życie i Rodzina złożyła zawiadomienie do Prokuratury we wrześniu 2024 roku, po ujawnieniu sprawy przez portal Onet.

Do aborcji w Oleśnicy doszło przed Wielkanocą 2023 roku. Wcześniej ciężarna kobieta z Pabianic (nazwana w mediach „Magdą”) – z podejrzeniem zespołu Edwardsa u poczętego dziecka – zgłosiła się najpierw do szpitala w swoim mieście. Zażądała zabicia dziecka, jednak szpital zaproponował jej objęcie właściwą w tej sytuacji wieloaspektową opieką. Kobieta zaczęła współpracować z feministkami z Federy i ostatecznie dziecko zginęło w Oleśnicy, na podstawie zaświadczenia od psychiatry.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję